ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β’ ΕΚΔΟΣΗΣ 7
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 13
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ
1.1. Εννοιολογικός Προσδιορισμός της Τράπεζας 35
1.2. Ιστορική Εξέλιξη των Τραπεζών 35
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
OIKONOMIKH ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
2.1. Τράπεζες και Οικονομική Δραστηριότητα 39
2.2. Ο Ρόλος του Χρήματος στην Οικονομική Δραστηριότητα 39
2.3. Τράπεζες και Οικονομικό Κύκλωμα 41
2.4. Το Χρηματοδοτικό Ισοζύγιο της Οικονομίας 42
2.5. Το Νομισματοπιστωτικό Σύστημα 43
2.6. Το Χρηματooικoνoμικό ή Χρηματoδoτικό Σύστημα 43
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Ο ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
3.1. Η Λειτουργία των Τραπεζών 47
3.2. Ο Διαμεσολαβητικός Ρόλος των Τραπεζών 47
3.3. Το Φαινόμενο της Ασύμμετρης Πληροφόρησης 50
3.4. Οι Οικονομίες Κλίμακας στην Τραπεζική Δραστηριότητα 51
3.5. Οι Οικονομίες Φάσματος ή Εύρους στην Τραπεζική Δραστηριότητα 52
3.6. Οι Τράπεζες και o Χρονικός Μετασχηματισμός της Ρευστότητας 54
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ – ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ
4.1. Η Διάκριση των Τραπεζικών Προϊόντων και Εργασιών
4.2. Η Τυπική Δομή και Συγκρότηση του Ισολογισμού μιας Τράπεζας 57
4.3. Τα Ίδια Κεφάλαια μιας Τράπεζας 59
4.4. Εργασίες και Λογαριασμοί Παθητικού: Η Δανειοληψία των Τραπεζών 60
4.5. Εργασίες και Λογαριασμοί Παθητικού: Τα Καταθετικά Προϊόντα 61
4.5.1. Καταθέσεις Ταμιευτηρίου 61
4.5.2. Καταθέσεις Όψεως 61
4.5.3. Καταθέσεις Τρεχούμενων Λογαριασμών 62
4.5.4. Προθεσμιακές Καταθέσεις 62
4.5.5. Πιστοποιητικά Καταθέσεων 62
4.6. Οι Συμφωνίες Επαναγοράς Τίτλων (Repos) 63
4.7. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: Τα Χορηγητικά Προϊόντα 63
4.7.1. Δάνεια 63
4.7.1.1. Μακροπρόθεσμα Δάνεια 63
4.7.1.2. Μεσοπρόθεσμα Δάνεια 67
4.7.2. Πιστώσεις Ανοιχτού Αλληλόχρεου Λογαριασμού 67
4.7.3. Πιστωτικές Κάρτες 68
4.8. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: O! Επισφαλείς Απαιτήσεις 69
4.9. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: Το Επενδυτικό Χαρτοφυλάκιο 70
4.10. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: Τα Διαθέσιμα μιας Τράπεζας 71
4.11. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: Απαιτήσεις κατά Τραπεζών 72
4.12. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: Λοιπές Απαιτήσεις 72
4.13. Εργασίες και Λογαριασμοί Ενεργητικού: Πάγιο Ενεργητικό 72
4.14. Εξωισολογιστικές Εργασίες και Λογαριασμοί 73
4.14.1. Οι Εγγυητικές Επιστολές (Letters of Guarantee – LGs) 73
4.14.2. Η Πρακτόρευση Δανείων (Loan Brokerage) 74
4.14.3. Τα Δάνεια με Καθεστώς Δικαιώματος (Loan Commitments) 74
4.14.4. Τα Χρεόγραφα «Εφόσον Εκδοθούν» (When-Issued Trading) 75
4.14.5. Οι Διευκολύνσεις Έκδοσης Γραμματίων (Note Issuance Facilities) 75
4.14.6. Οι Συναλλαγές σε Παράγωγα (Derivatives) 75
4.14.6.1. Τα Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forward Contracts) 75
4.14.6.2. Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures) 77
4.14.6.3. Τα Δικαιώματα Προαίρεσης (Options) 77
4.14.6.4. Οι Συμβάσεις Ανταλλαγής Επιτοκίου (Interest Rate Swaps) 79
4.14.6.5. Οι Συμβάσεις Ανταλλαγής Συναλλάγματος (Exchange Rate Swaps) 80
4.14.7. Η Τιτλοποίηση (Securitization) 80
4.15. Οι Αποτελεσματικοί Λογαριασμοί μιας Τράπεζας 81
4.16. Η Διασύνδεση των Αποτελεσμάτων Χρήσης και του Ισολογισμού μιας Τράπεζας 84
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΚΟΣ
5.1. Εισαγωγή στην Έννοια του Τόκου 87
5.1.1. Ο Χρόνος είναι Χρήμα 87
5.2. Η Έννοια του Ανατοκισμού 88
5.2.1. Ανατοκισμός και Τελική Αξία Κεφαλαίου 88
Παράδειγμα 5.1 89
Παράδειγμα 5.2 89
Παράδειγμα 5.3 90
5.2.3. Ο Υπολογισμός της Αρχικής ή Παρούσας Αξίας 90
Παράδειγμα 5.4 90
5.3. Η Έννοια των Χρηματικών Ροών (Ράντες) 90
5.3.1. Παρούσα ή Αρχική Αξία Ληξιπρόθεσμης Ράντας 92
Παράδειγμα 5.5 93
5.3.2. Τελική Αξία Ληξιπρόθεσμης Ράντας 94
Παράδειγμα 5.6 95
5.3.3. Παρούσα ή Αρχική Αξία Πρoκαταβλητέας Ράντας 95
Παράδειγμα 5.7 96
5.3.4. Τελική Αξία Πρoκαταβλητέας Ράντας 97
Παράδειγμα 5.8 97
5.4. O Υπολογισμός του Τόκου στα Καταθετικά Προϊόντα 97
5.4.1. Η Μέθοδος της Απλής Κεφαλαιοποίησης 97
Παράδειγμα 5.9 98
5.4.2. Η Μέθoδoς της Σύνθετης Κεφαλαιoπoίησης 98
Παράδειγμα 5.10 99
5.4.3. Εφαρμoγές Λειτουργίας Καταθετικών Λoγαριασμών 99
5.5. Η Απόσβεση των Δανείων και o Τόκος 101
5.5.1. Ενιαία Δάνεια με Εφάπαξ Εξόφληση 101
Παράδειγμα 5.11 101
Παράδειγμα 5.12 102
5.5.2. Τoκoχρεoλυτικά Δάνεια 103
Παράδειγμα 5.13 103
5.5.3. Χρεoλυτικά Δάνεια 106
Παράδειγμα 5.14 106
5.5.4. Δάνεια Δύο Επιτοκίων 108
Παράδειγμα 5.15 108
5.5.5. Δάνεια Δύο Επιτοκίων: Η Περίπτωση TOU Sinking Fund 110
Παράδειγμα 5.16 110
5.5.6. Περίπτωση: Εξόφληση Δανείου με Περίοδο Χάριτος 112
Παράδειγμα 5.1 7 112
5.5.7. Περίπτωση: Δάνεια Κυμαινόμενoυ Επιτοκίου 113
Παράδειγμα 5.18 114
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
ΜΟΡΦΕΣ ΑΓOΡΑΣ ΚΑΙ OΙΚOΝOΜΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
6.1. Τράπεζες και Μορφές Αγοράς 115
6.2. Η Συμπεριφορά των Τραπεζών σε Συνθήκες Τέλειου Ανταγωνισμού 115
6.2.1. Οι Υποθέσεις του Υποδείγματος 115
6.2.2. Η Ισορροπία σε μια Πλήρως Ανταγωνιστική Τραπεζική Αγορά 119
6.3. Τα Υποδείγματα του Μονοπωλίου και του Ατελούς Ανταγωνισμού στον Τραπεζικό Κλάδο 121
6.3.1. Το Υπόδειγμα των Monti-Klein για μια Μονοπωλιακή Τράπεζα 122
6.3.2. Τα Υποδείγματα του Ατελούς Ανταγωνισμού των Τραπεζών 125
6.3.2.1. Η Επέκταση του Υποδείγματος των Monti-Klein στο Τραπεζικό Ολιγοπώλιο 125
6.3.2.2. Η περίπτωση του Μονοπωλιακού Ανταγωνισμού στον Τραπεζικό Κλάδο 127
6.3.2.2.1. Άριστος Αριθμός Επιχειρήσεων και Ελεύθερος Ανταγωνισμός 128
6.3.2.2.2. Η Επίδραση της Κανονικοποίησης του Καταθετικού Επιτοκίου στο Χορηγητικό Επιτόκιο 131
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΠOΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
7.1. Η Αριστoπoιητική Αρχή των Τραπεζών 135
7.2. Ένα Υπόδειγμα Οικονομικής Συμπεριφοράς και Κερδοφορίας των Τραπεζών 135
7.3. Δείκτες Οικονομικής Αποτελεσματικότητας των Τραπεζών 139
7.3.1. Ο Δείκτης Απόδοσης Ιδίων Κεφαλαίων – ROE 139
7.3.2. Ο Δείκτης Απόδοσης Ενεργητικού – ROA 139
7.3.3. Η σχέση των δεικτών ROE και ROA 140
7.4. Η Στρατηγική των Τραπεζών 143
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ
8.1. Η Εποχή των Τραπεζικών Κινδύνων 147
8.2. Η Διάρθρωση των Τραπεζικών Κινδύνων 149
8.3. Το Πλαίσιο της Διαχείρισης των Κινδύνων 151
8.3.1. Πολιτικές Κινδύνων 152
8.3.2. Κατανομή Κεφαλαίου 152
8.3.3. Η Διοικητική των Κινδύνων 153
8.4. Η Οργάνωση των Διαδικασιών Διαχείρισης Κινδύνων 153
8.4.1. Ρόλοι και Αρμοδιότητες 154
8.4.2. Εξειδίκευση των Πρακτικών Διαχείρισης Κινδύνων 154
8.4.3. Όρια Κινδύνων 156
8.4.3.1. Προσδιορισμός των Ορίων Κινδύνων 156
8.4.3.2. Η Δομή ενός Συστήματος Ορίων Κινδύνων 157
8.4.3.3. Μέθοδοι Προσδιορισμού των Ορίων Κινδύνων 158
8.4.3.4. Η Διαχείριση των Ορίων Κινδύνων 158
8.4.4. H Ανάλυση και η Αναφορά των Κινδύνων 159
8.5. Η Προσαρμοσμένη στον Κίνδυνο Απόδοση 160
8.5.1. Ο Δείκτης της Προσαρμοσμένης στον Κίνδυνο Απόδοσης Κεφαλαίου
(Risk Adjusted Return οη Capital – RAROC) 163
Παράδειγμα 8.1 164
8.5.2. Ο Δείκτης Απόδοσης των Προσαρμοσμένων στον Κίνδυνο Κεφαλαίων
(Return οη Risk Adjusted Capital – RORAC) 165
8.5.3. Οι Εφαρμογές των Μέτρων της Προσαρμοσμένης στον Κίνδυνο Αποδοτικότητας 165
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Ο ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ
9.1. Πιστωτική Επέκταση και Πιστωτικός Κίνδυνος 167
9.2. Ο Ορισμός της Αθέτησης των Υποχρεώσεων 168
9.3. Η Πιθανότητα Αθέτησης Υποχρεώσεων (PD) και Πιστοληπτικής Υποβάθμισης 169
9.4. Ανάκτηση Κεφαλαίου σε Περίπτωση Αθέτησης 171
9.5. Αναμενόμενες και Μη Αναμενόμενες Απώλειες (Expected vs. Unexpected Losses) 173
Παράδειγμα 9.1 173
9.6. Το Πιστωτικό Περιθώριο (Credit Spread) 176
9.6.1. Τρέχον (Spot) και Προθεσμιακό (Forward) Πιστωτικό Περιθώριο (CS) 177
9.6.2. Σχέση Πιστωτικού Περιθωρίου (CS) και Πιθανότητας Αθέτησης (PD) 179
9.6.2. Σχέση Πιστωτικού Περιθωρίου και Πιθανότητας Αθέτησης (RR = 0) 1 79
Παράδειγμα 9.2 180
9.6.2.1.1. Oριακή (Marginal) και Σωρευτική (Cumulative) Πιθανότητα Αθέτησης (PD) 181
Παράδειγμα 9.3 182
9.6.2.2. Σχέση Πιστωτικού Περιθωρίου και Πιθανότητας Αθέτησης (RR > 0) 183
9.7. Πιστωτικός Κίνδυνος Χαρτοφυλακίου Δανειακών Τίτλων 185
9.8. Η Επίδραση του Βαθμού Συσχέτισης στις Απώλειες του Χαρτοφυλακίου και το Αποτέλεσμα Διαφοροποίησης 187
Παράδειγμα 9.4 188
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10
ΥΠOΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝOΥ
10.1. Εισαγωγή 195
10.2. Υπόδειγμα KMV 195
10.2.1. Θεωρητική Θεμελίωση 195
10.2.2. Η Δομή του Υποδείγματος KMV 198
10.2.3. Εφαρμογή του Υποδείγματος KMV 199
Παράδειγμα 10.1 200
10.3. Υπόδειγμα CreditMetrics 201
10.4. Υπόδειγμα CreditRisk+ 208
Παράδειγμα 10.2 211
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11
Η ΑΞΙOΛOΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΙΣΤOΛΗΠΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝOΤΗΤΑΣ
11.1. Τα Συστήματα Αξιολόγησης της Πιστοληπτικής Ικανότητας 215
11.2. Εξωτερική Αξιολόγηση Πιστοληπτικής Ικανότητας 216
11.2.1. Η Διαδικασία της Εξωτερικής Αξιολόγησης 217
11.2.2. Οι Κλίμακες Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας 218
11.2.2.1. Η Κλίμακα Διαβάθμισης της Standard & Poor’s 219
11.2.2.2. Η Κλίμακα Διαβάθμισης της Moody’s 221
11.3. Τα Εσωτερικά Συστήματα Πιστοληπτικής Αξιολόγησης 222
11.3.1. Η Αρχιτεκτονική των Εσωτερικών Συστημάτων Αξιολόγησης 223
11.3.2. Η Λειτουργία των Εσωτερικών Συστημάτων Αξιολόγησης 226
11.3.2.1. Κατηγορίες Δανειακών Τίτλων που υπόκεινται σε Πιστοληπτική Αξιολόγηση 226
11.3.2.2. Διαβαθμίσεις, ως Μέρος της Διαδικασίας Έγκρισης των Δανείων 226
11.3.2.3. Η Απονομή του Βαθμού Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας 227
11.3.2.4. Σύνδεση Εσωτερικής Κλίμακας Αξιολόγησης με Εξωτερικές Κλίμακες 228
11.4. Τα Κριτήρια Αξιολόγησης της Πιστοληπτικής Ικανότητας 229
11.4.1. Ανάλυση Κλάδου 229
11.4.2. Παράγοντες Επιχειρησιακής Επιτυχίας 229
11.4.3. Παράγoντες Διαφoρoπoίησης 230
11.4.4. Ανάλυση Μεγέθoυς Επιχείρησης 230
11.4.5. Αξιολόγηση της Διοίκησης των Επιχειρήσεων 231
11.4.6. Οργανωσιακά και Επιχειρησιακά Χαρακτηριστικά 231
11.4.7. Η Ανάλυση των Λογιστικών Καταστάσεων 232
11.4.7.1. Ανάλυση Κερδοφορίας και Ικανότητας Κάλυψης Υποχρεώσεων 232
11.4.7.2. Κεφαλαιακή Δομή και Χρηματooικoνoμική Μόχλευση 234
11.4.7.3. Η Ανάλυση Ταμειακών Ροών 235
11.4.7.4. Ανάλυση Ρευστότητας και Χρηματooικoνoμικής Ευελιξίας (Financial Flexibility) 236
11.5. Υποδείγματα Εσωτερικής Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας 237
11.5.1. Εμπειρικά Μοντέλα (Heuristic models) 238
11.5.1.1. Ερωτηματολόγια Αξιολόγησης 238
11.5.1.2. Συστήματα Ποιοτικής Ανάλυσης 240
11.5.1.3. Συστήματα Εμπειρογνωμοσύνης (Expert Systems) 241
Παράδειγμα 11.1 242
11.5.1.4. Συστήματα Fuzzy Logic 243
11.5.2. Στατιστικά Υποδείγματα 244
11.5.2.1. Πολυμεταβλητή Ανάλυση Διαχωρισμoύ (Multivariate Discriminant Analysis) 245
11.5.2.1.1. Παράδειγμα: Z-score (Altman, 1968) 246
Παράδειγμα 11.2 247
11.5.2.2. Υποδείγματα Παλινδρόμησης 248
11.5.2.3. Τεχνητά Νευρωνικά Δίκτυα 250
11.5.3. Αιτιώδη Υποδείγματα Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας 252
11.5.3.1. Μοντέλα Αποτίμησης Δικαιωμάτων 252
11.5.3.2. Υποδείγματα Μελλοντικών Ταμειακών Ροών (Υποδείγματα Προσομοίωσης) 253
11.5.4. Υβριδικά Υποδείγματα Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας 254
11.5.4.1. Συνδυασμός Υποδειγμάτων σε Οριζόντια Διάταξη 254
11.5.4.2. Συνδυασμός Υποδειγμάτων σε Κάθετη Διάταξη, με Δυνατότητα Τροποποίησης 255
11.5.4.3. Συστήματα εκ των Προτέρων Αποκλεισμού 256
ΚΕΦΆΛΑΝ 12
TO ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΙΣTOΔOΤΗΣΕΩΝ ΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
12.1. Σκοπός του Συστήματος Πιστοδοτήσεων 257
12.2. Η Διοικητική Υποστήριξη του Συστήματος Πιστοδοτήσεων 257
12.2.1. O Ρόλος της Διοίκησης 257
12.2.2. O Ρόλος των Διευθύνσεων 258
12.2.3. O Ρόλος του Δικτύου Καταστημάτων 260
12.3. Κριτήρια Πιστοδοτήσεων 261
12.3.1. Πιστωτικά Κριτήρια 261
12.3.2. Κριτήρια Αποδοτικότητας 263
12.4. Εισηγητική Διαδικασία Πιστοδοτήσεων 263
12.5. Έγκριση Πιστοδοτήσεων 265
12.5.1. Ταξινόμηση Πιστoδoτήσεων 265
12.5.2. Διαδικασία Επαναταξινόμησης 267
12.5.3. Η Πρακτική της Τιμολόγησης των Χορηγήσεων 268
12.5.4. Ο Διακριτικός Καταμερισμός Πιστώσεων (Credit Rationing) 270
12.6. Τα Επιτόκια Αναφοράς 271
12.6.1. Το Επιτόκιο Euribor 271
12.6.2. Το Επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας 275
12.6.3. Το Επιτόκιο Eonia 275
12.6.4. Το Επιτόκιο Libor 277
12.6.5. Το Επιτόκιo TME 278
12.6.6. Το Επιτόκιο TAG 278
12.7. Παρακολούθηση Πιστoδoτήσεων 278
12.7.1. Έλεγχοι – Επιθεωρήσεις Πιστοδοτήσεων 279
12.7.2. Διαχείριση Υποβαθμισμένων Πιστοδοτήσεων 279
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ: ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ
13.1. Εισαγωγή 281
13.2. Συμβάσεις Ανταλλαγής Κινδύνου Αθέτησης (Credit Default Swaps – CDS) 283
Παράδειγμα 13.1 284
Παράδειγμα 13.2 286
13.3. Συμβάσεις Ανταλλαγής Κινδύνου Αθέτησης Χαρτοφυλακίου (Basket CDS / Nth-to-Default Swap) 288
13.4. Συμβάσεις Ανταλλαγής Συνολικής Απόδοσης (Total Return Swaps – TRS) 289
Παράδειγμα 13.3 290
13.5. Τίτλοι Συνδεδεμένοι με τον Πιστωτικό Κίνδυνο Υποκείμενων Μέσων
(Credit Linked Notes – CLN) 292
13.6. Πιστωτικά Προθεσμιακά Συμβόλαια (Credit Forwards/Credit Spread Forwards) 283
13.7. Πιστωτικά Δικαιώματα Προτίμησης (Credit Options) 295
13.8. Εγγυημένοι Χρεωστικοί Τίτλοι (Collateralized Debt Obligations – CDOs)/Συνθετικά CDOs 297
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14
ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗ
14.1. Εισαγωγή 301
14.2. Κίνητρα Προσφυγής στην Τιτλοποίηση 302
14.3. Η Διαδικασία Τιτλοποίησης 303
14.3.1. Συμμετέχοντες στη Συναλλαγή Τιτλοποίησης 304
14.3.2. Νομικά Θέματα 305
14.3.3. Πιστωτική Ενίσχυση (Credit Enhancement) 306
14.3.3.1. Μορφές Πιστωτικής Ενίσχυσης 306
14.3.3.2. Μέγεθος Πιστωτικής Ενίσχυσης 308
14.4. Οφέλη και Παγίδες της Τιτλοποίησης 309
14.5. Τιτλοποίηση Δανείων με Υποθήκες επί Αστικών Ακινήτων (Residential Mortgage Backed Securities) 310
14.5.1. Η Δομή της Συναλλαγής 311
14.5.2. Έκδοση Τίτλων Pass-Through 312
14.6. Τιτλοποίηση Πιστωτικών Καρτών 313
14.6.1. Η Δομή της Συναλλαγής 314
14.6.2. Δομή Ταμιακών Ροών 315
14.7. Τιτλοποίηση Απαιτήσεων Δημοσίου Τομέα 315
14.7.1. Οφέλη Τιτλοποίησης Απαιτήσεων Δημοσίου Τομέα 316
14.8. Τιτλοποίηση μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (Non Performing Loans – NPLs) 317
14.8.1. Βασικές Δoμές Τιτλoπoίησης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων 317
14.8.2. Ιδιαιτερότητες Τιτλoπoίησης μη Εξυπηρετούμενων Δανείων 319
14.9. Collateralized Debt Obligations (CDOs) 319
14.9.1. Balance Sheet CDOs 321
14.9.2. Arbitrage CDOs 322
14.9.3. Συνθετικά CDOs (Synthetic CDOs) 322
14.10. Τίτλoι Συνδεδεμένoι με τον Πιστωτικό Κίνδυνo Υπoκείμενων Μέσων (Credit Linked Notes – CLNs) 325
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15
O ΚΙΝΔΥΝOΣ EΠΙΤΟΚΙΟΥ
15.1. Εισαγωγή 327
15.2. To Υπόδειγμα Ανατιμoλόγησης (Repricing Model) 327
15.2.1. Η Επίδραση των Μεταβολών του Επιτοκίου στο Καθαρό Εισόδημα από τόκους (ΝΙΙ) 330
15.2.1.1. Ίση Μεταβoλή των Επιτοκίων για τα Στοιχεία Ενεργητικού και Παθητικού 330
Παράδειγμα 15.1 331
15.2.1.2. Άνιση Μεταβoλή των Επιτοκίων για τα Στοιχεία Ενεργητικού και Παθητικού 331
Παράδειγμα 15.2 332
15.2.2. Οι Αδυναμίες του Yπoδείγματoς Ανατιμoλόγησης 333
15.3. To Υπόδειγμα Ωρίμανσης (Maturity Model) 334
15.3.1. To Υπόδειγμα της Ωρίμανσης για το Συνολικό Χαρτοφυλάκιο της Τράπεζας 336
Παράδειγμα 15.3 337
15.3.2. Η Σημασία της Έννοιας της Ωρίμανσης στην Ανοσοποίηση του Τραπεζικού Χαρτοφυλακίου 338
Παράδειγμα 15.4 338
Παράδειγμα 15.5 339
15.4. To Υπόδειγμα της Διάρκειας (Duration Model) 340
15.4.1. Η Έννοια της Διάρκειας 340
15.4.2. Τα Χαρακτηριστικά της Διάρκειας 342
Παράδειγμα 15.6 342
15.4.3. To Duration ως Μέτρο της «Ελαστικότητας» 343
15.4.4. Τραπεζικό Χαρτοφυλάκιο και Άνοιγμα Διάρκειας 344
Παράδειγμα 15.7 346
15.4.5. Η Έννοια της Κυρτότητας 347
Παράδειγμα 15.8 348
15.4.6. Αδυναμίες του Yπoδείγματoς Διάρκειας και Μέθοδοι Αντιμετώπισής τους 351
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16
Η ΑΝTΙΣTΑΘΜΙΣΗ TOY ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΠΙΤΟΚΙΟΥ
16.1. Εισαγωγή 353
16.2. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forward Contacts) 354
Παράδειγμα 16.1 355
16.3. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures) 356
16.3.1. Αντιστάθμιση με Futures στο Συνολικό Χαρτοφυλάκιο 356
Παράδειγμα 16.2 359
Παράδειγμα 16.3. (συνέχεια) 360
16.3.2. Αντιστάθμιση με Futures για Μεμονωμένα Στοιχεία του Ενεργητικού 360
16.4. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Δικαιώματα Προτίμησης (Options) 361
16.4.1. Αγορά Call Option επί Oμoλόγων 361
16.4.2. Πώληση Call Option επί Oμoλόγων 362
16.4.3. Αγορά Put Option επί Oμoλόγων 363
16.4.4. Πώληση Put Option επί Oμoλόγων 364
16.4.5. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Options για το Σύνολο του Χαρτοφυλακίου 366
Παράδειγμα 16.3 358
16.4.6. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Options για Μεμονωμένα Στοιχεία του Ισολογισμού 369
16.5. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Caps, Floors και Collars 370
16.5.1. Τα Caps 370
Παράδειγμα 16.4 370
16.5.2. Τα Floors 372
16.5.3. Τα Collars 373
16.6. Αντιστάθμιση του Κινδύνου Επιτοκίου με Συμβάσεις Ανταλλαγής Επιτοκίων (Interest Rate Swaps) 374
Παράδειγμα 16.5 374
16.6.1. Ανοσοποίηση του Συνολικού Χαρτοφυλακίου με Interest Rate Swaps 376
Παράδειγμα 16.6 377
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 7
ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΑΓOΡΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ
17.1. Η Αγορά Συναλλάγματος 379
17.1.1. Η Προσφορά και Ζήτηση Συναλλάγματος 379
17.1.2. Η Οργάνωση της Αγοράς Συναλλάγματος 381
17.1.3. O Διακανονισμός των Συναλλαγών επί Συναλλάγματος 382
Παράδειγμα 1 7.1 383
17.1.4. Οι Δραστηριότητες της Αγοράς Συναλλάγματος 383
17.1.5. Οι Συμμετέχοντες στην Αγορά Συναλλάγματος 384
17.2. Τρέχουσα Αγορά Συναλλάγματος (Spot Market) 385
17.2.1. Άμεση και Έμμεση Συναλλαγματική Ισοτιμία 385
Παράδειγμα 17.2 385
17.2.2. Σταυροειδείς Ισοτιμίες (Cross Rates) 386
Παράδειγμα 1 7.3: Σταυροειδείς Ισοτιμίες 386
Παράδειγμα 1 7.4: Τριμερές Αρμπιτράζ 387
17.3. Προθεσμιακή Αγορά Συναλλάγματος (Forward Market) 388
17.4. Υποδείγματα Προσδιορισμού των Συναλλαγματικών Ισοτιμιών 390
17.4.1. Η Θεωρία της Ισότητας των Επιτοκίων (Interest Rate Parity Theorem) 390
17.4.1.1. Καλυμμένο Αρμπιτράζ Επιτοκίου (Covered Interest Arbitrage) 390
Παράδειγμα 1 7.5: Η Θεωρία Ισότητας Επιτοκίων στην Πράξη 391
Παράδειγμα 1 7.6 393
17.4.1.2. Προθεσμιακό Πριμ και Θεωρία Ισότητας Επιτοκίων 393
Παράδειγμα 17.7 395
17.4.1.3. Η Θεωρία της Ισότητας των Επιτοκίων και το Bid-Ask Spread 395
Παράδειγμα 17.8 397
17.4.2. Η Ατιμία των Αγοραστικών Δυνάμεων (Purchasing Power Parity/PPP) 399
17.4.2.1. Η Απόλυτη Ατιμία των Αγοραστικών Δυνάμεων και o Νόμος της Μιας Τιμής 399
Παράδειγμα 17.9. Ο νόμος της μιας τιμής στην περίπτωση του πετρελαίου 399
Παράδειγμα 17.10. 400
17.4.2.1.1.Η Ονομαστική και Πραγματική Συναλλαγματική Ατιμία 401
Παράδειγμα 17.11. 401
17.4.2.2. Η Σχετική Εκδοχή της Ατιμίας Αγοραστικών Δυνάμεων 402
17.4.3. Το Διεθνές Αποτέλεσμα του Irving Fisher 403
17.4.3.1. Το Αρμπιτράζ σε Συνθήκες Τέλειας Αγοράς Κεφαλαίων 403
Παράδειγμα 17.12 Πρόβλεψη συναλλαγματικής ισοτιμίας 405
17.4.3.2. Η Σχέση Ατιμίας Αγοραστικών Δυνάμεων και Διεθνούς Αποτελέσματος του Fisher 405
17.4.3.4. Συνέπειες 406
17.4.4. Η Υπόθεση των Προσδοκιών 406
Παράδειγμα 17.13. 406
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18
O ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝOΣ
18.1. Εισαγωγή 409
18.2. Συναλλαγματικός Κίνδυνος Τραπεζιού Χαρτοφυλακίου (Banking Book) 409
18.3. Συναλλαγματικός Κίνδυνος Διαχείρισης Διαθεσίμων (Trading Book) 411
18.4. Εκτίμηση Συναλλαγματικού Κινδύνου 412
18.5. Απόδοση και Κίνδυνος Ξένων Επενδύσεων 413
Παράδειγμα 18.1 413
18.6. Αντιστάθμιση Συναλλαγματικού Κινδύνου με Πράξεις εντός Ισολογισμού 415
Παράδειγμα 18.2 416
18.7. Αντιστάθμιση Συναλλαγματικού Κινδύνου με Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forwards) 418
Παράδειγμα 18.3 419
18.8. Αντιστάθμιση Συναλλαγματικού Κινδύνου με Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης
(FX Futures) 420
Παράδειγμα 18.4 421
Παράδειγμα 18.5 422
18.9. Αντιστάθμιση Συναλλαγματικού Κινδύνου με Δικαιώματα Προτίμησης Συναλλάγματος
(FX Options) 424
Παράδειγμα 18.6 424
18.10. Αντιστάθμιση Συναλλαγματικού Κινδύνου με Συμβάσεις Ανταλλαγής Νομισμάτων
(Currency Swaps) 426
Παράδειγμα 18.7 427
Παράδειγμα 18.8 428
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19
Ο ΚΙΝΔΥΝOΣ ΑΓOΡΑΣ
19.1. Εισαγωγή 431
19.2. Η Έννοια της Αξίας σε Κίνδυνο (Value at Risk – VaR) 432
19.2.1. Παράμετροι Εκτίμησης του Υποδείγματος VaR 433
19.2.2. Εφαρμογές του Υποδείγματος VaR 433
19.2.3. Εναλλακτικές Μέθοδοι Υπολογισμού του Αξίας σε Κίνδυνο (VaR) 434
19.3. Η Μέθοδος Διακύμανσης-Συνδιακύμανσης (Risk Metrics) 435
19.3.1. Εκτίμηση του Κινδύνου και των Απωλειών 435
19.3.2. Υπολογισμός της Αξίας σε Κίνδυνο (VaR) για ένα Περιουσιακό Στοιχείο 436
19.3.3. Υπολογισμός της Αξίας σε Κίνδυνο (VaR) για ένα Χαρτοφυλάκιο Τίτλων 437
Παράδειγμα 19.1 438
19.3.4. Υπολογισμός της Αξίας σε Κίνδυνο (VaR) για Ομόλογα – Τίτλους Σταθερού Εισοδήματος 439
19.3.5. Υπολογισμός της Αξίας σε Κίνδυνο (VaR) σε Καθεστώς Συναλλαγματικού Κινδύνου 440
Παράδειγμα 19.2 441
19.3.6. Υπολογισμός της Αξίας σε Κίνδυνο (VaR) για Μετοχές 442
Παράδειγμα 19.3 443
19.4. Η Μέθοδος της Ιστορικής Προσομοίωσης (Historic Simulation) 444
Παράδειγμα 19.4 445
19.4.1. Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα της Ιστορικής Προσομοίωσης 447
19.5. Η Μέθοδος της Προσομοίωσης Monte Carlo 448
19.6. Ο Έλεγχος Ακραίων Καταστάσεων (Stress Testing) 449
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ
20.1. Επιλογή υπό Συνθήκες Αβεβαιότητας 451
20.2. Χαρτοφυλάκιο υπό Συνθήκες Αβεβαιότητας 452
Παράδειγμα 20.1 453
20.3. Η Έννοια της Διαφοροποίησης (Diversification) του Κινδύνου 454
20.4. Το Αποτελεσματικό Σύνορο (Efficient Frontier) 460
20.5. Η Γραμμή Κεφαλαιαγοράς (Capital Market Line – CML) 461
20.6. Ισορροπία της Αγοράς, Βέλτιστα Χαρτοφυλάκια και Τιμολόγηση των Αποτελεσματικών
Χαρτοφυλακίων 464
20.7. Η Σύνθεση του Συνολικού Κινδύνου 467
20.8. Μοντέλο Αποτίμησης Περιουσιακών Στοιχείων (Capital Asset Pricing Model – CAPM) 470
20.9. Ενεργητική και Παθητική Διαχείριση Χαρτοφυλακίου 474
20.9.1. Παθητική Διαχείριση Χαρτοφυλακίου 475
20.9.2. Ενεργητική Διαχείριση Χαρτοφυλακίου 476
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21
Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ
21.1. Εισαγωγή 479
21.2. Οι Αιτίες Πρόκλησης των Λειτουργικών Κινδύνων 481
21.3. Η Τυποποίηση των Λειτουργικών Κινδύνων (Operational Risks) 481
21.3.1. Λειτουργικός Κίνδυνος Ανθρώπινου Δυναμικού 483
21.3.2. Λειτουργικός Κίνδυνος Διαδικασιών 483
21.3.3. Λειτουργικός Κίνδυνος Τεχνολογίας 484
21.3.4. O Ρυθμιστικός – Λειτουργικός Κίνδυνος 485
21.4. O Εντοπισμός των Λειτουργικών Κινδύνων – Παράδειγμα 487
21.5. Η Διαχείριση του Λειτουργικού Κινδύνου 487
21.5.1. Η Υλοποίηση του Διαχειριστικού Πλαισίου 488
21.5.2. Η Διαδικασία Εκτίμησης του Λειτουργικού Κινδύνου 490
21.5.2.1. Οι Αρχές της Διαδικασίας εκτίμησης του Λειτουργικού Κινδύνου 490
21.5.2.2. Τα Στάδια της Διαδικασίας Εκτίμησης του Λειτουργικού Κινδύνου 490
21.6. Οι Απαιτήσεις σε Οικονομικό Κεφάλαιο έναντι των Λειτουργικών Κινδύνων 496
21.7. Case Study: Η Περίπτωση της Barings 499
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22
Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ
22.1. Εισαγωγή 501
22.2. Δομικοί Παράγοντες που Επηρεάζουν την Τραπεζική Ρευστότητα 503
22.2.1. Εξωτερικοί Παράγοντες 503
22.2.2. Εσωτερικοί Παράγοντες 505
22.3. Οι Δείκτες Έγκαιρης Προειδοποίησης του Κινδύνου Ρευστότητας 506
22.4. Στοιχεία Ελέγχου και Περιορισμού του Κινδύνου Ρευστότητας 506
22.5. Η Διαχείριση του Κινδύνου Ρευστότητας 507
22.5.1. Η Ταυτοποίηση του Κινδύνου Ρευστότητας (Risk Identification) 508
22.5.1.1. H Ταυτοποίηση του Κινδύνου Ρευστότητας στο Ενεργητικό 508
22.5.1.2. Η Ταυτοποίηση του Κινδύνου Ρευστότητας στο Παθητικό 509
22.5.1.3. Η Ταυτοποίηση του Κινδύνου Ρευστότητας από Συναλλαγές σε Ξένα Νομίσματα 512
22.6. Η Μέτρηση του Κινδύνου Ρευστότητας (Liquidity Risk Measurement) 512
22.6.1. H Εκτίμηση των Ταμειακών Ροών (Cash Flows) και της Θέσης Ρευστότητας 513
Παράδειγμα 22.1. Αναφορά Χάσματος Ρευστότητας (Liquidity Gap Report) 513
22.6.2. Οι Δείκτες Ρευστότητας 515
22.7. Ο Έλεγχος του Κινδύνου Ρευστότητας (Risk Control) 519
22.7.1. Ο Προσδιορισμός των Ορίων Ανάληψης Κινδύνου Ρευστότητας 519
22.7.2. Η Ικανότητα Πρόσβασης στην Αγορά Κεφαλαίων 520
22.7.3. Κατάρτιση Σχεδίου Έκτακτης Χρηματοδότησης 520
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΞΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ – ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΟΡΕΣ
23.1. Περί της Αποτίμησης της Αξίας των Επιχειρήσεων 523
23.2. Μέθοδοι Αποτίμησης 523
23.2.1. Μέθοδος της Εσωτερικής Αξίας (Intrinsic Valuation Method) 524
23.2.1.1. Υπόδειγμα ανάπτυξης 1 σταδίου (1 -stage growth model) 525
23.2.1.2. Υπόδειγμα ανάπτυξης 2 σταδίων (2-stage growth model) 525
23.2.1.3. Υπόδειγμα ημιζωής (H model) 526
23.2.1.4. Υπόδειγμα ανάπτυξης 3 σταδίων (3-stage growth model) 526
23.2.2. Ελεύθερες Ταμειακές Ροές προς την Επιχείρηση, προς τους Μετόχους και Μερίσματα 528
23.3. Το Θεωρητικό Πλαίσιο της Αποτίμησης της Αξίας των Τραπεζών 530
23.3.1. Υπόδειγμα Προεξοφλημένων Μερισμάτων (Dividend Discount Model) 531
23.3.2. Υπόδειγμα Υπολειπόμενου Εισοδήματος (Residual Income Model) 532
23.3.3. Αποτίμηση με Δικαιώματα Προαίρεσης (Contingent Claim Valuation) 533
23.4. Συγχωνεύσεις και Εξαγορές (Mergers and Acquisitions) 536
23.4.1. Συνέργειες (Synergies) 537
23.4.2. Αποτίμηση Συνεργειών (Valuing Synergies) 537
23.4.3. Υπολογισμός του Premium 538
23.4.4. Συσσώρευση ή Απομείωση Κερδών (Earnings Accretion or Earnings Dilution) 539
23.4.5. Συγχωνεύσεις και Εξαγορές στον Τραπεζικό Κλάδο 541
23.4.5.1. Συμπεράσματα Μελετών για την Αποτελεσματικότητα των Συγχωνεύσεων και Εξαγορών στον Τραπεζικό Κλάδο 542
Παράδειγμα 23.1: Υπόδειγμα του Gordon με Monte Carlo Προσομοίωση 542
Παράδειγμα 23.2: Παράδειγμα Συγχώνευσης – Εξαγοράς 546
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 24
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
24.1. Εισαγωγή 549
24.2. Η Ιστορική Εξέλιξη των Κεντρικών Τραπεζών 549
24.2.1. Η Τράπεζα της Αγγλίας 550
24.2.2. Η Ανάπτυξη των Κεντρικών Τραπεζών στις Υπόλοιπες Χώρες 551
24.3. Αρμοδιότητες των Κεντρικών Τραπεζών 553
24.4. Το Εκδοτικό Προνόμιο της Κεντρικής Τράπεζας 554
24.5. Η Άσκηση Νομισματικής Πολιτικής 555
24.5.1. Ο Καθορισμός της Νομισματικής Βάσης 555
24.5.2. Η Ρύθμιση του Ποσοστού Διακράτησης Ρευστών Διαθεσίμων των Τραπεζών 556
24.5.3. Η Ρύθμιση του Ποσοστού Υποχρεωτικών Καταθέσεων στην Κεντρική Τράπεζα 557
24.5.4. Η Διενέργεια Πράξεων Ανοικτής Αγοράς (OMOs) 557
24.5.4.1. Η Τεχνική των Πράξεων Ανοικτής Αγοράς 558
24.5.5. Ο Καθορισμός του Προεξοφλητικού και Αναπροεξοφλητικού Επιτοκίου 559
24.5.5. Η Υποχρεωτική Αγορά Δανειακών Τίτλων του Δημοσίου 560
24.6. Η Άσκηση της Συναλλαγματικής Πολιτικής και η Παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας
στις Αγορές Συναλλάγματος 560
24.7. Η Κεντρική Τράπεζα ως Εντολοδόχος, Τραπεζίτης και Σύμβουλος του Κράτους 563
24.7.1. Η Διαχείριση των Τραπεζικών Λογαριασμών του Κράτους 564
24.7.2. Η Παροχή Λοιπών Υπηρεσιών προς το Κράτος 565
24.8. Η Κεντρική Τράπεζα ως Θεματοφύλακας των Ταμειακών Αποθεμάτων των Εμπορικών
Τραπεζών 565
24.8.1. Η Σημασία της Συγκέντρωσης Ταμειακών Αποθεμάτων 566
24.9. Η Εποπτεία και ο Έλεγχος του Τραπεζικού Συστήματος 567
24.10. Η Τράπεζα της Ελλάδος 567
24.10.1. Βασικές Εργασίες της Τράπεζας της Ελλάδος 568
24.10.2. Η Διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος 569
24.10.3. Σχέση Τράπεζας της Ελλάδος με το Κράτος 569
24.10.4. Το Σύστημα Εγγύησης Καταθέσεων 570
24.10.5. Η Πορεία της Αποκανονικοποίησης και Προσαρμογής του Ελληνικού Τραπεζικού
Συστήματος 570
24.11. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (Ε.Σ.Κ.Τ.) 575
24.11.1. Εισαγωγή στη Νομισματική Ενοποίηση της Ευρώπης 575
24.11.2. Σύντομη Ιστορική Αναδρομή στη Νομισματική Ενοποίηση της Ευρώπης 576
24.11.3. Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) της Ευρώπης 577
24.11.4. Τα Στάδια της ΟΝΕ και η Ευρωζώνη 578
24.11.5. Από τα Κριτήρια Σύγκλισης του Maastricht στο Σύμφωνο Σταθερότητας και
Ανάπτυξης (Stability and Development Pact) 579
24.12. Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) και Ευρωσύστημα 581
24.12.1. Οι Στόχοι του Ευρωσυστήματος 582
24.12.2. Τα Καθήκοντα του Ευρωσυστήματος 583
24.12.3. Ο Ρόλος της ΕΚΤ στο Πλαίσιο του Ευρωσυστήματος 584
24.12.4. Η Διοίκηση της ΕΚΤ 584
24.12.5. Οι Λειτουργίες της ΕΚΤ 585
24.13. Η Άσκηση Νομισματικής Πολιτικής από την ΕΚΤ 586
24.13.1. Ο Πυρήνας της Νομισματικής Πολιτικής της ΕΚΤ 586
24.13.2. Ο Προσδιορισμός της Νομισματικής Πολιτικής της ΕΚΤ 586
24.13.3. Ο Προσδιορισμός της Προσφοράς Χρήματος 587
24.13.4. Τα Μέσα Άσκησης της Νομισματικής Πολιτικής της ΕΚΤ 588
24.13.4.1. Οι Πράξεις Ανοικτής Αγοράς της ΕΚΤ (ECB OMOs) 589
24.13.4.2. Πάγιες Διευκολύνσεις προς τα Τραπεζικά Ιδρύματα (Standing Facility) 591
24.13.4.3. Υποχρεωτικά Ελάχιστα Αποθεματικά (Minimum Reserves) 593
24.13.5. Προϋποθέσεις για Συμμετοχή στις Πράξεις Άσκησης Νομισματικής Πολιτικής:
Αποδεκτά Περιουσιακά Στοιχεία 594
24.13.6. Ο Μηχανισμός Μετάδοσης της Νομισματικής Πολιτικής 595
24.13.7. Το Σύστημα Ανταποκριτριών Κεντρικών Τραπεζών (ΣΑΚΤ) 599
24.13.7.1. Η Λειτουργία του ΣΑΚΤ 600
24.13.7.2. Παράδειγμα Λειτουργίας του ΣΑΚΤ 600
24.14. Η Άσκηση Μη Συμβατικής Νομισματικής Πολιτικής (Unconventional Monetary Policy) 601
24.14.1. Δημοπρασίες Σταθερού Επιτοκίου με Πλήρη Κατανομή (Fixed Rate Full Allotment
procedure – FRFAs) 602
24.14.2. Ειδικά Μέτρα Τύπου Πράξεων πιο Μακροπρόθεσμης Αναχρηματοδότησης
(Long-Term Refinancing Operations – LTROs) 602
24.14.3. Πράξεις Παροχής Ρευστότητας σε Ξένο Νόμισμα (Foreign Exchange Liquidity – FEL) 603
24.14.4. Διευκόλυνση μέσω Εξασφαλίσεων (Easing Of Collateral -EOF) 603
24.14.5. Πρόγραμμα Αγοράς Τίτλων (Securities Market Programme – SMP) 604
24.14.6. Διευρυμένο Πρόγραμμα Αγοράς Περιουσιακών Στοιχείων (Expanded Asset Purchase Programme – APP) 604
24.14.7. Μείωση του Συντελεστή Ελάχιστων Υποχρεωτικών Αποθεματικών (Minimum Reserve Requirement Ratio – MRR Ratio) 605
24.15. Ποσοτική Χαλάρωση μέσω Αγοράς Περιουσιακών Στοιχείων (Quantitative Easing – QE) 606
24.16. Ο Μηχανισμός Παροχής Έκτακτης Ρευστότητας (Emergency Liquidity Assistance – ELA) 609
24.17. Η Άσκηση Συναλλαγματικής Πολιτικής από την ΕΚΤ 612
24.17.1. Οι Λειτουργίες επί του Συναλλάγματος 612
24.17.2. Ο Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ) 613
24.17.3. Διαχείριση Συναλλαγματικών Διαθεσίμων 614
24.18. Ο Εποπτικός Ρόλος της ΕΚΤ στη Λειτουργία των Συστημάτων Πληρωμών και στο
Διακανονισμό των Τίτλων 615
24.19. Οι Ευρωπαϊκοί Μηχανισμοί Σταθερότητας (EFSF – EFSM – ESM) 618
24.19.1. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) 618
24.19.1.1. Τα Χρηματοοικονομικά Μέσα του ESM 619
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 25
ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΩΜΩΝ: ΔΙΑΚΑΝOΝΙΣΜOΣ ΚΑΙ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ
25.1. Έννοια και Περιεχόμενο των Συστημάτων Πληρωμών 621
25.2. Η Σημασία των Συστημάτων Πληρωμών 622
25.2.1. Συστήματα Πληρωμών και Οικονομική Σταθερότητα 622
25.2.2. Συστήματα Πληρωμών και Οικονομική Αποτελεσματικότητα 623
25.2.3. Συστήματα Πληρωμών και Υλοποίηση της Νομισματικής Πολιτικής 623
25.3. Κεντρικές Τράπεζες και Συστήματα Πληρωμών 624
25.3.1. O Ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας στα Συστήματα Πληρωμών 625
25.3.2. O Βαθμός Εμπλοκής της Κεντρικής Τράπεζας στα Συστήματα Πληρωμών 625
25.4. Η Διαδικασία του Διακανονισμού και της Εκκαθάρισης στα Συστήματα Πληρωμών 626
25.4.1. O Διακανονισμός Διμερούς Αντιπροσώπευσης 626
25.4.2. Διακανονισμός Μέσω Φορέων 627
25.4.3. Ακαθάριστος και Καθαρός Διακανονισμός 627
25.4.4. Απαιτήσεις Ρευστότητας στον Καθαρό και Ακαθάριστο Διακανονισμό 630
25.4.5. Οι Φορείς Εκκαθάρισης 631
25.5. O Κίνδυνος Διακανονισμού στα Συστήματα Πληρωμών 632
25.5.1. Γιατί ο Κίνδυνος Διακανονισμού Είναι Πρόβλημα; 632
25.5.2. Πιστωτικός Κίνδυνος Πελατών (Αντισυμβαλλομένου) και Κίνδυνος Φορέα Διακανονισμού 633
25.5.3. Τρόποι Αντιμετώπισης του Κινδύνου Διακανονισμού στα Συστήματα Καθαρού
Διακανονισμού 633
25.6. Συστήματα Διακανονισμού σε Συνεχή Χρόνο (Real-Time Gross Settlement) 635
25.6.1. Ζητήματα επί των Συστημάτων Διακανονισμού σε Συνεχή Χρόνο (RTGS) 636
25.6.2. Το Σύστημα TARGET 637
25.6.3. Το Σύστημα TARGET2 639
25.7. Διαφορές Μεταξύ Εγχώριων και Διασυνοριακών Διευθετήσεων Πληρωμών 641
25.7.1. O Κίνδυνος Πολυνομισματικού Διακανονισμού 641
25.8. Η Επίβλεψη και Εποπτεία των Συστημάτων Πληρωμών 643
25.9. Τα Συστήματα Διακανονισμού σε Πράξεις επί Τίτλων 643
25.9.1. Οι Κίνδυνοι στο Διακανονισμό Πράξεων επί Τίτλων 644
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26
ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠOΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤOΠΙΣΤΩΤΙΚOΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
26.1. Εισαγωγή 647
26.2. Τα Κίνητρα της Ρυθμιστικής Παρέμβασης 647
26.2.1. Οι Αποτυχίες της Αγοράς (Market Failures) 648
26.2.2. Η Διασφάλιση της Εμπιστοσύνης του Κοινού προς το Τραπεζικό Σύστημα 649
26.2.3. Η Αποτροπή των Μεταδοτικών Επιδράσεων 649
26.3. Τα Προβλήματα που Ανακύπτουν από τη Ρυθμιστική Παρέμβαση 650
26.4. Oι Τύποι της Ρυθμιστικής Παρέμβασης 652
26.4.1. Η Περίπτωση της Αυτορρύθμισης (Self-Regulation) 652
26.4.2. Η Περίπτωση των Εξωτερικών (Αμεσων και Έμμεσων) Ρυθμίσεων 653
26.5. Η Ρυθμιστική Παρέμβαση στον Τραπεζικό Τομέα 654
26.6. Η Εποπτεία του Τραπεζικού Συστήματος 656
26.6.1. Οι Προϋποθέσεις Άσκησης Αποτελεσματικής Τραπεζικής Εποπτείας
(Effective Banking Supervision) 657
26.6.2. Oι Πολιτικές της Τραπεζικής Εποπτείας 658
26.7. Η Διαδικασία της Αδειοδότησης 659
26.7.1. O Έλεγχος της Μετοχικής Σύνθεσης και της Ιδιοκτησιακής Δομής 660
26.7.2. O Έλεγχος των Οργανωτικών και Λειτουργικών Συστημάτων 660
26.7.3. O Έλεγχος της Ανώτερης και Ανώτατης Διοίκησης 660
26.7.4. O Έλεγχος του Οικονομικού Προγραμματισμού 661
26.7.5. Η Αδειοδότηση των Ξένων Τραπεζών 661
26.7.6. O Έλεγχος των Μεταβολών της Μετοχικής Σύνθεσης 661
26.7.7. O Έλεγχος των Τραπεζικών Εξαγορών, Συγχωνεύσεων, Συμμετοχών και Επενδύσεων 661
26.8. Η Εξειδίκευση της Προληπτικής Εποπτείας 662
26.8.1. Εποπτεία της Κεφαλαιακής Επάρκειας 662
26.8.2. Εποπτεία των Διαδικασιών Έγκρισης Δανείων και Πιστώσεων 663
26.8.3. Εποπτεία της Ποιότητας του Ενεργητικού και της Επάρκειας Προβλέψεων και Αποθεματικών 663
26.8.4. Εποπτεία της Συγκέντρωσης Κινδύνων και των Μεγάλων Ανοιγμάτων 664
26.8.5. Εποπτεία των Συνδεδεμένων Χρηματοδοτήσεων 664
26.8.6. Εποπτεία των Συστημάτων Διαχείρισης Λοιπών Κινδύνων 665
26.8.7. Εποπτεία των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου 665
26.9. Oι Εξουσίες των Εποπτικών Αρχών 667
26.10. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοοικονομικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ – ESFS) 668
26.10.1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ – ΕSRB) 668
26.10.2. Οι Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές (ΕΕΑ) 668
26.10.2.1. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ – ΕΒΑ) 669
26.10.2.2. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ -ΕΙΟΡΑ) 669
26.10.2.3. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ – ΕΣΜΑ) 669
26.11. Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ένωση (EBU) 669
26.11.1. Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (EEM – SSM) 670
26.11.2. Ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (EME-SRM) 670
26.12. Οι Προσομοιώσεις Ακραίων Συνθηκών (Stress Tests) 671
26.12.1. Κατηγορίες Ασκήσεων Προσομοίωσης 671
26.12.2. Εκτίμηση Επιπτώσεων για την Κεφαλαιακή Επάρκεια και τη Ρευστότητα 673
26.13. Διασφάλιση «εκ των έσω» versus Διασφάλιση «εκ των έξω» (Bail In vs. Bail Out) 673
26.14. Η Ταξινόμηση των Τραπεζών σε Σημαντικές και μη Σημαντικές 675
26.15. Από τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (NPLs) στα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (NPEs) 676
26.16. Ζητήματα Σκιώδους Τραπεζικής (Shadow Banking) 678
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 27
ΤΟ ΝΕΟ ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ: Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ I, II & III
27.1. Η Επιτροπή της Βασιλείας 681
27.2. Η Συμφωνία της Βασιλείας Ι 682
27.3. Η Συμφωνία της Βασιλείας ΙΙ 683
27.3.1. Τα Χαρακτηριστικά του Εποπτικού Πλαισίου της Βασιλείας ΙΙ 684
27.3.2. Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα του Εποπτικού Πλαισίου της Βασιλείας ΙΙ 685
27.3.3. Oι Τρεις Πυλώνες του Εποπτικού Πλαισίου της Βασιλείας ΙΙ 685
27.4. Πρώτος Πυλώνας: Ελάχιστες Κεφαλαιακές Απαιτήσεις 689
27.4.1. Στοιχεία Εποπτικού Κεφαλαίου 690
27.4.2. Κεφαλαιακές Απαιτήσεις Έναντι Πιστωτικού Κινδύνου 692
27.4.2.1. Η Τυποποιημένη Μέθοδος (Standardized Approach) 692
27.4.2.2. Η Μέθοδος των Εσωτερικών Διαβαθμίσεων – ΜΕΔ (Internal Rating – Based Approach) 695
27.4.2.2.1. Η Κατηγοριοποίηση των Ανοιγμάτων 695
27.4.2.2.2. Θεμελιώδης (Foundation) και Εξελιγμένη (Advanced) Μέθοδος 696
27.4.2.2.3. Η Αντιμετώπιση των Πιστωτικών Ανοιγμάτων με τη Μέθοδο των Εσωτερικών Διαβαθμίσεων – ΜΕΔ 696
27.4.2.2.4. Εκτίμηση και Χειρισμός των Αναμενόμενων Απωλειών Σύμφωνα με τη ΜΕΔ 698
27.4.2.2.5. Οι Ελάχιστες Προϋποθέσεις για την Εφαρμογή της ΜΕΔ 698
27.4.2.3. Οι Τεχνικές Άμβλυνσης του Πιστωτικού Κινδύνου (Credit Risk Mitigation) 701
27.4.2.3.1. Η Χρήση των Εγγυήσεων (Guarantees) και των Πιστωτικών Παραγώγων (Credit Derivatives) 702
27.4.2.3.2. Η Χρήση των Εξασφαλίσεων (Collaterals) 703
27.4.2.3.3. Η Χρήση του Συμψηφισμού Εντός Ισολογισμού 705
27.4.3. Οι Κεφαλαιακές Απαιτήσεις Έναντι του Λειτουργικού Κινδύνου 707
27.4.3.1. Η Μέθοδος του Βασικού Δείκτη (Basic Indicator Approach – ΒΙΑ) 707
27.4.3.2. Η Τυποποιημένη Μέθοδος (Standardized Approach) 708
27.4.3.3. Η Εναλλακτική Τυποποιημένη Μέθοδος (Alternative Standardized Approach) 709
27.4.3.4. Οι Εξελιγμένες Μέθοδοι Μέτρησης (Advanced Measurement Approaches – AMA) 710
27.4.4. Κεφαλαιακές Απαιτήσεις Έναντι του Κινδύνου Αγοράς 711
27.4.4.1. H Τυποποιημένη Μέθοδος (Standardized Method) 711
27.4.4.1.1. Ο Κίνδυνος Θέσης Επιτοκίου 715
27.4.4.1.2. Ο Κίνδυνος Θέσης Μετοχών 715
27.4.4.1.3. Ο Κίνδυνος Συναλλάγματος 715
Παράδειγμα 27.1 716
27.4.4.1.4. Ο Κίνδυνος Βασικού Εμπορεύματος 717
27.4.4.2. H Μέθοδος των Εσωτερικών Υποδειγμάτων (Internal Models Approach) 718
27.5. Δεύτερος Πυλώνας: Διαδικασία Εποπτικού Ελέγχου 718
27.5.1. Οι Αρχές του Εποπτικού Ελέγχου 719
27.5.2. Διαφάνεια και Διασυνοριακή Συνεργασία 723
27.6. Τρίτος Πυλώνας: Πειθαρχία της Αγοράς 723
27.7. Η Συγκρότηση των Πυλώνων της Τραπεζικής Εποπτείας στην Ελλάδα 724
27.8. Το εποπτικό πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ 727
27.8.1. Η Εφαρμογή των Εποπτικών Κανόνων της Βασιλείας ΙΙΙ στο Ευρωπαϊκό και Εθνικό Δίκαιο 727
27.8.2. Ελάχιστες Κεφαλαιακές Απαιτήσεις (Minimum Capital Requirements) 728
27.8.3. Κεφαλαιακά Αποθέματα Ασφαλείας 728
27.8.3.1. Απόθεμα Ασφαλείας Διατήρησης Κεφαλαίου 729
27.8.3.2. Αντικυκλικό Απόθεμα Ασφαλείας 729
27.8.3.3. Κεφαλαιακά Αποθέματα έναντι Συστημικών Κινδύνων 729
27.8.3.3.1. Απόθεμα Ασφαλείας Συστημικού Κινδύνου 730
27.8.3.3.2. Απόθεμα Ασφαλείας Παγκόσμιων Συστημικώς Σημαντικών Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων (GSII) 730
27.8.3.3.3. Αποθέματα Ασφαλείας Λοιπών Συστημικώς Σημαντικών Ιδρυμάτων (O.SII) 730
27.8.4. Ο Δείκτης Μόχλευσης 730
27.8.5. Απαιτήσεις Κάλυψης Κινδύνου Ρευστότητας 731
27.8.5.1. Ο Δείκτης Κάλυψης Ρευστότητας (Liquidity Coverage Ratio – LCR) 731
27.8.5.1. Ο Δείκτης Καθαρής Σταθερής Χρηματοδότησης (Net Stable Funding Ratio – NSFR) 731
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 28
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
28.1. Η Συστημική Προσέγγιση μιας Τράπεζας 733
28.2. Η Οργανωτική Συγκρότηση μιας Τράπεζας 734
28.2.1. Τύποι Οργανωτικής Συγκρότησης Τραπεζών 735
28.2.1.1. Μονοδιάστατες Οργανωτικές Συγκροτήσεις Τραπεζών 735
28.2.1.2. Δυσδιάστατες Οργανωτικές Συγκροτήσεις Τραπεζών 737
28.2.1.3. Μεικτές Οργανωτικές Συγκροτήσεις Τραπεζών 738
28.2.2. Το Τυπικό Οργανόγραμμα μιας Τράπεζας Γενικών Εργασιών 740
28.3. Το Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου των Τραπεζών 742
28.3.1. Διεύθυνση Εσωτερικής Επιθεώρησης 743
28.3.2. Διεύθυνση Διαχείρισης Κινδύνων 744
28.3.3. Διεύθυνση Κανονιστικής Συμμόρφωσης 745
28.3.4. Επιτροπή Ελέγχου 745
28.3.5. Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων 746
28.3.6. Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού 747
28.4. Ο Ρόλος και η Σημασία των Συστημάτων Πληροφορικής 747
28.5. Τραπεζικοί Όμιλοι και Ενοποιήσεις 749
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29
Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
29.1. Οι Αρχές του Επιχειρηματικού Σχεδιασμού των Τραπεζών 751
29.1.1. Στρατηγικός Σχεδιασμός (Strategic Planning) και Επιχειρηματικό Σχέδιο (Business Plan) Τράπεζας 752
29.1.2. Η Συγκρότηση του Επιχειρηματικού Σχεδίου μιας Τράπεζας 756
29.2. Τα Στάδια του Επιχειρηματικού Σχεδίου μιας Τράπεζας 757
29.2.1. Παραδοχές και Περιορισμοί ενός Τραπεζικού Business Plan 758
29.2.2. Επιλογή και Διαμόρφωση του Επιχειρηματικού Σχεδίου της Τράπεζας 762
29.2.3. Ο Μηχανισμός Παρακολούθησης και Αξιολόγησης 763
29.3. Ένα Υπόδειγμα Τραπεζικού Business Plan 766
29.4. Ο Επιχειρηματικός Σχεδιασμός, ως Προϋπόθεση, για την Ίδρυση μιας Τράπεζας 778
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30
ΚΡΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
30.1. Oι Χρηματοοικονομικές Κρίσεις 781
30.2. Τα Χαρακτηριστικά της Χρηματοπιστωτικής Κρίσης του 2008 784
30.3. Τα Αίτια της Κρίσης 786
30.3.1. Η Υπέρμετρη Πιστωτική Επέκταση και ο Μηχανισμός της Χρηματοοικονομικής Μόχλευσης 786
30.3.2. Η Υπερδιόγκωση και Κατάρρευση της Στεγαστικής Αγοράς των ΗΠΑ 788
30.3.3. Τα Ενυπόθηκα Στεγαστικά Δάνεια Υψηλού Κινδύνου και οι Επικίνδυνες
Πρακτικές Δανεισμού 790
30.3.4. O Ρόλος των Εταιριών Διαμεσολάβησης (Brokers) στην Αγορά Στεγαστικών Δανείων 791
30.3.5. H Κερδοσκοπική Συμπεριφορά των Επενδυτών και των Πιστωτικών Οργανισμών 792
30.3.6. Oι Πρακτικές της Τιτλοποίησης Απαιτήσεων των Τραπεζών 792
30.3.7. Η Επιτήδευση των Σύνθετων Χρηματοοικονομικών Προϊόντων 793
30.3.8. O Ρόλος των Εταιριών Πιστοληπτικής Αξιολόγησης 793
30.3.9. Oι Ανεπαρκείς Μηχανισμοί της Τραπεζικής Εποπτείας σε συνδυασμό με τις Κρατικές Πολιτικές 794
30.3.10. Η Προσπάθεια Αποφυγής των Κεφαλαιακών Υποχρεώσεων 796
30.3.11. Η Έλλειψη Διαφάνειας 796
30.3.12. Η Σύγκρουση Συμφερόντων και οι Στρεβλώσεις στις Πολιτικές Αμοιβών 797
30.4. Oι Οικονομικές Επιπτώσεις της Κρίσης 797
30.4.1. Επιδείνωση Οικονομικών Συνθηκών και Ένταση Κινδύνων 797
30.4.2. Κέρδη (Ζημιές) Τραπεζών 800
30.4.3. Απώλειες Χρηματιστηρίων 801
30.4.4. Διαγραφές και Αυξήσεις Κεφαλαίου 802
30.4.5. Κατάρρευση Τραπεζών, Κρατικοποιήσεις, Συγχωνεύσεις και Εξαγορές 805
30.4.6. Επιδείνωση Οικονομικών Δεικτών 805
30.4.7. Μείωση Οικοδομικής Δραστηριότητας 807
30.4.8. Απώλειες Θέσεων Εργασίας 808
30.5. Ενέργειες Αντιμετώπισης της Κρίσης 808
30.6. Ενέργειες Διασφάλισης της Σταθερότητας του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος 809
30.7. Οι Εκφάνσεις της Κρίσης και η Ελλάδα 811
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
I. ΕΛΛΗΝΙΚΗ 813
II. ΞΕΝΗ 814
III. ΑΡΘΡOΓΡΑΦΙΑ 816
ΓΛΩΣΣΑΡΙ 823