Εισαγωγή στη φορολογία

ΠΡΟΛΟΓΟΣ B΄ ΕΚΔΟΣΗΣ 17

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α΄ ΕΚΔΟΣΗΣ 19

ΜΕΡΟΣ Α΄

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

1. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ 25

1.1. Χαρακτηριστικά Γνωρίσματα των Φόρων 25

1.2. Βασικές Έννοιες και Ορισμοί 26

1.2.1. Η φορολογική βάση 26

1.2.2. Η φορολογούμενη μονάδα 28

1.2.3. Ο φορολογικός συντελεστής 29

1.3. Ταξινόμηση των Φόρων 30

1.3.1. Ταξινόμηση των φόρων ανάλογα με τη φορολογική βάση 30

1.3.2. Ταξινόμηση των φόρων ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή 31

1.3.3. Ταξινόμηση των φόρων ανάλογα με το δημόσιο φορέα για τον οποίο επιβάλλονται 37

1.3.4. Ταξινόμηση των φόρων σε προσωπικούς και πραγματικούς 38

1.3.5. Ταξινόμηση των φόρων σε άμεσους και έμμεσους 38

1.4. Το Φορολογικό Σύστημα 40

1.4.1. Γενικά για το φορολογικό σύστημα μιας χώρας 40

1.4.2. Το ελληνικό φορολογικό σύστημα 45

1.5. Οι Αντιδράσεις των Φορολογουμένων στην Επιβολή των Φόρων 46

1.5.1. Φοροδιαφυγή 46

1.5.2. Φοροαποφυγή 50

1.5.3. Μετακύλιση των φόρων 51

2. ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ 53

2.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 53

2.2. Το Οικονομικό Πρόβλημα και οι Βασικές Επιδιώξεις των Σύγχρονων Κοινωνιών 53

2.3. Ο Μηχανισμός των Τιμών ως Βάση για την Πραγματοποίηση των Βασικών Επιδιώξεων μιας Κοινωνίας 55

2.3.1. Ο μηχανισμός των τιμών και η αποτελεσματική κατανομή των πόρων 56

2.3.2. Ο μηχανισμός των τιμών και η δίκαιη διανομή του εισοδήματος 59

2.3.3. Ο μηχανισμός των τιμών και η σταθεροποίηση της οικονομίας 59

2.3.4. Ο μηχανισμός των τιμών και η οικονομική ανάπτυξη 60

2.4. Οι Δημόσιοι Φορείς και ο Ρόλος της Φορολογίας 61

2.4.1. Η ταμιευτική λειτουργία της φορολογίας 61

2.4.2. Η φορολογία ως μέσο βελτίωσης της κατανομής των πόρων 62

2.4.3. Η φορολογία ως μέσο αναδιανομής του εισοδήματος 63

2.4.4. Η φορολογία ως μέσο σταθεροποίησης της οικονομίας 64

2.4.5. Η φορολογία ως μέσο προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης 66

2.4.6. Οι ατέλειες του πολιτικού μηχανισμού λήψης αποφάσεων και η αδυναμία των δημόσιων φορέων να προωθήσουν τους στόχους του κοινωνικού συνόλου 67

3. ΤΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΚΑΙΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ 71

3.1. Έννοια του Φορολογικού Βάρους και Κριτήρια Δίκαιης Κατανομής του 71

3.2. Η Θεωρία του Ανταλλάγματος 72

3.3. Η Θεωρία της Φοροδοτικής Ικανότητας 73

3.4. Το Υπερβάλλον Βάρος της Φορολογίας 79

3.5. Το Δημοσιονομικό Κόστος της Φορολογίας 79

3.6. Το Κόστος Συμμόρφωσης των Φορολογούμενων 80

3.7. Η Φορολογική Επιβάρυνση της Οικονομίας στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης 81

ΜΕΡΟΣ B΄

Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

4. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ 85

4.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 85

4.2. Ορισμός του εισοδήματος για Φορολογικούς Σκοπούς: Η Θεωρητική Προσέγγιση 86

4.3. Προσδιορισμός του Καθαρού Εισοδήματος 91

4.4. Προσαρμογή του Καθαρού Εισοδήματος στη Φοροδοτική Ικανότητα: Το Φορολογητέο Εισόδημα 93

4.5. Το Υποκείμενο του Φόρου Εισοδήματος και η Φορολογούμενη Μονάδα στο Φόρο Εισοδήματος 100

4.6. Φορολογικοί Συντελεστές και Απόδοση των Φόρων Εισοδήματος 101

4.7. Εκπτώσεις από το Φόρο 103

4.8. Τα Τεκμήρια στη Φορολογία Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων 103

4.9. Η Αυτοτελής Φορολόγηση Εισοδημάτων 104

4.10. Αυτοεκκαθάριση του Φόρου 106

4.11. Φορολογία Εισοδήματος και Πληθωρισμός 108

4.12. Ο Αρνητικός Φόρος Εισοδήματος 109

5. Ο ΦΟΡΟΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 111

5.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 111

5.2. Φορολογούμενα Πρόσωπα 111

5.3. Αντικείμενο του Φόρου Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων 113

5.4. Ακαθάριστο και Καθαρό Εισόδημα από κάθε Πηγή 116

5.5. Το Συνολικό Καθαρό Εισόδημα του Φορολογουμένου 121

5.6. Η Φορολογική Μεταχείριση της Οικογένειας 123

5.7. Απαλλαγές από το Φόρο 124

5.8. Πρόσωπα που Θεωρείται ότι Βαρύνουν το Φορολογούμενο 126

5.9. Εκπτώσεις από το Καθαρό Εισόδημα. 127

5.10. Υπολογισμός του Φόρου 129

5.11. Εκπτώσεις από το Φόρο και Καταβολή του 130

5.12. Η Φορολογική Μεταχείριση των Προσωπικών Εταιριών, των Κοινοπραξιών κ.ά. 133

5.13. Αυτοτελής Φορολόγηση Εισοδημάτων 134

5.14. Τεκμαρτός Προσδιορισμός του Εισοδήματος με βάση τις δαπάνες 137

5.15. Προκαταβολή και Παρακράτηση του Φόρου 139

5.16. Δήλωση Φορολογίας Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων 139

5.17. Παραγραφή των Δικαιωμάτων του Δημοσίου 142

6. Ο ΦΟΡΟΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ 143

6.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 143

6.2. Η Δικαιολογητική Βάση του Φόρου Εισοδήματος Νομικών Προσώπων 143

6.3. Συστήματα Φορολογίας των Κερδών των Νομικών Προσώπων 144

6.4. Φορολογικά Κίνητρα στη Φορολογία Εισοδήματος Νομικών Προσώπων 147

6.5. Ο Φόρος Εισοδήματος Νομικών Προσώπων στην Ελλάδα 150

6.5.1. Υποκείμενο του φόρου 150

6.5.2. Αντικείμενο του φόρου 150

6.5.3. Έννοια της μόνιμης εγκατάστασης στην Ελλάδα αλλοδαπών επιχειρήσεων 151

6.5.4. Προσδιορισμός ακαθάριστου, καθαρού και φορολογητέου εισοδήματος 152

6.5.5. Φορολογικοί συντελεστές και υπολογισμός του φόρου 153

6.5.6. Απαλλαγές από το φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων 154

6.5.7. Φορολογικές εύνοιες που χορηγούνται ως κίνητρα 154

ΜΕΡΟΣ Γ΄

Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ

7. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ 157

7.1. Έννοια και Μορφές των Φόρων Περιουσίας 157

7.2. Η Δικαιολογητική Βάση και τα Επιχειρήματα που Προβάλλονται υπέρ των Φόρων Περιουσίας 158

7.3. Επιχειρήματα κατά των Φόρων Περιουσίας 161

7.4. Αξιολόγηση των Διάφορων Μορφών Φόρων Περιουσίας 163

7.5. Ο Φόρος Καθαρού Πλούτου 165

7.6. Ο Φόρος Ακίνητης Περιουσίας 170

7.7. Ο Φόρος Κληρονομιών και Δωρεών 172

8. ΟΙ ΦΟΡΟΙ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 175

8.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 175

8.2. Η Φορολογία Κατοχής Ακίνητης Περιουσίας στην Ελλάδα 175

8.2.1. Ο φόρος μεγάλης ακίνητης περιουσίας 176

8.2.2. Το τέλος ακίνητης περιουσίας 179

8.3. Ο Φόρος Κληρονομιών, Δωρεών και Γονικών Παροχών 180

8.4. Ο Φόρος Μεταβίβασης Ακινήτων και Πλοίων 185

8.5. Η Συμβολή των Φόρων Περιουσίας στα Έσοδα του Κράτους 189

ΜΕΡΟΣ Δ΄

Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ

9. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ THΣ ΔΑΠΑΝΗΣ 193

9.1. Μορφές Φορολογίας της Δαπάνης 193

9.2. Ο Προσωπικός Φόρος Δαπάνης 194

9.3. Οι Έμμεσοι Φόροι Δαπάνης 198

9.4. Οι Δασμοί 199

9.5. Οι Γενικοί Φόροι Δαπάνης 201

9.5.1. Στάδια επιβολής των γενικών φόρων δαπάνης 202

9.5.2. Η βάση των γενικών φόρων δαπάνης που καλύπτουν περισσότερα από ένα παραγωγικά στάδια 204

9.5.3. Οι γενικοί φόροι δαπάνης στην Ελλάδα 207

9.6. Οι Ειδικοί Φόροι Δαπάνης 208

9.6.1. Η δικαιολογητική βάση των ειδικών φόρων δαπάνης 208

9.6.2. Οι ειδικοί φόροι δαπάνης στην Ελλάδα 210

9.7. Η Απόδοση των Έμμεσων Φόρων στην Ελλάδα 211

10. Ο ΦΟΡΟΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 214

10.1. Μορφές του Φόρου 214

10.2. Μέθοδοι Υπολογισμού της Φορολογικής Υποχρέωσης των Επιχειρήσεων 216

10.3. Επιχειρήματα υπέρ της Επιβολής του Φόρου 219

10.4. Επιχειρήματα κατά της Επιβολής του Φόρου 223

10.5. Η Βάση του Φόρου 224

10.6. Ο Φορολογικός Συντελεστής 225

10.7. Απαλλαγές και Εξαιρέσεις από το ΦΠΑ 226

10.8. Διαδικασία Λογιστικής Παρακολούθησης και Απόδοσης του ΦΠΑ 229

10.9. Ειδικά Συστήματα Επιβολής Φόρου 230

10.10. Ο ΦΠΑ στις Χώρες της ΕΕ 231

11. Ο ΦΟΡΟΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 234

11.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 234

11.2. Αντικείμενο του Φόρου 234

11.3. Υποκείμενο του Φόρου 237

11.4. Η Έννοια του Όρου Παράδοση Αγαθών 240

11.5. Φορολογητέες Πράξεις στα Ακίνητα 243

11.6. Πράξεις Θεωρούμενες ως Παράδοση Αγαθών 246

11.7. Έννοια του Όρου Παροχή Υπηρεσιών 248

11.8. Πράξεις Θεωρούμενες ως Παροχή Υπηρεσιών 250

11.9. Εισαγωγή Αγαθών από το Εξωτερικό 251

11.10. Ενδοκοινοτική Απόκτηση Αγαθών 251

11.11. Τόπος Πραγματοποίησης των Φορολογητέων Πράξεων 252

11.12. Χρόνος Γένεσης της Φορολογικής Υποχρέωσης 253

11.13. Φορολογητέα Αξία 255

11.14. Φορολογικοί Συντελεστές και Υπολογισμός του Φόρου 256

11.15. Απαλλαγές από το Φόρο 256

11.16. Έκπτωση του Φόρου των Εισροών 258

11.17. Διακανονισμός Εκπτώσεων 259

11.18. Μεταφορά του Χρεωστικού Υπολοίπου και Επιστροφή του Φόρου 260

11.19. Υπόχρεοι στο Φόρο και Υποχρεώσεις τους 261

11.20. Δήλωση και Συναφείς Υποχρεώσεις 263

11.21. Ειδικά Καθεστώτα 263

ΜΕΡΟΣ E΄

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ KAI KOINΩNIKEΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ

12. Η ΜΕΤΑΚΥΛΙΣΗ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ 269

12.1. Έννοια, Σημασία και Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Μετακύλισης των Φόρων 269

12.2. Η Μετακύλιση ενός Ειδικού Φόρου Δαπάνης σε μια Αγορά Πλήρους Ανταγωνισμού 271

12.3. Ο Ρόλος των Ελαστικοτήτων Ζήτησης και Προσφοράς στο Βαθμό Μετακύλισης των Ειδικών Φόρων Δαπάνης 274

12.4. Η Μετακύλιση των Ειδικών Φόρων Δαπάνης στο Μονοπώλιο 280

12.5. Η Μετακύλιση των Ειδικών Φόρων Δαπάνης στις άλλες Μορφές Αγοράς 283

12.6. Η Μετακύλιση των Γενικών Φόρων Δαπάνης 284

12.7. Η Μετακύλιση του Φόρου Εισοδήματος από Μισθούς 285

12.8. Η Μετακύλιση του Φόρου Εισοδήματος από Κέρδη 289

13. ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΟΡΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΤΟΥΣ 292

13.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 292

13.2. Οι Επιδράσεις των Φόρων στην Προσφορά Εργασίας 293

13.3. Οι Επιδράσεις των Φόρων στην Αποταμίευση 297

13.4. Οι Επιδράσεις των Φόρων στις Επενδύσεις 300

13.5. Οι Επιδράσεις των Φόρων στην Ευημερία των Νοικοκυριών 302

13.6. Μέτρηση των Επιδράσεων των Φόρων στην Ευημερία του Νοικοκυριού 305

14. OI ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΦΤΩΧΕΙΑ 309

14.1. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 309

14.2. Οι Επιδράσεις των Φόρων στη Διανομή του Εισοδήματος κατά Εισοδηματικές Τάξεις 310

14.3. Μέτρηση των Επιδράσεων της Φορολογίας στη Διανομή του Εισοδήματος κατά Εισοδηματικές Τάξεις 312

14.3.1. Μέτρα μέτρησης των αναδιανεμητικών επιδράσεων της φορολογίας 312

14.3.2. Προβλήματα μέτρησης των επιδράσεων των φόρων στη διανομή εισοδήματος 316

14.4. Φορολογία και Φτώχεια 321

14.5. Οι Επιδράσεις των Φόρων στη Διανομή του Εισοδήματος και στη Φτώχεια στην Ελλάδα 323

15. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ 326

15.1. Eισαγωγικές Παρατηρήσεις 326

15.2. Eπιδράσεις των Φόρων στην Kατανάλωση και στην Eνεργό Zήτηση 327

15.3. Eπιδράσεις των Φόρων στην Ενεργό Ζήτηση όταν οι Ροπές για Κατανάλωση Διαφέρουν 329

15.4. Eπιδράσεις των Φόρων στις Eπενδύσεις και στην Eνεργό Ζήτηση 330

15.5. Eπιδράσεις των Φόρων στην Eνεργό Zήτηση σε μια Aνοικτή Oικονομία 332

15.6. Eπιδράσεις των Φόρων στην Παραγωγή, στην Aπασχόληση και στον Πληθωρισμό 334

15.7. H Aποτελεσματικότητα της Φορολογικής Πολιτικής στην Προώθηση των Mακροοικονομικών Στόχων 335

15.7.1. H φορολογική πολιτική και η εκτόπιση των ιδιωτικών επενδύσεων 335

15.7.2. H φορολογική πολιτική και οι ορθολογικές προσδοκίες 336

15.7.3. H φορολογική πολιτική και τα οικονομικά της προσφοράς 338

15.7.4. H κριτική των μονεταριστών 338

15.7.5. Oι υστερήσεις και η αποτελεσματικότητα της φορολογικής πολιτικής 339

15.8. H Aυτόματη Σταθεροποιητική Eπίδραση των Φόρων 340

ΜΕΡΟΣ ΣT΄

EIΔIKA ΦOPOΛOΓIKA ΘEMATA

16. ΦΟΡOΛOΓIKH ENAPMONIΣH ΣE OIKONOMIKEΣ ENΩΣEIΣ 345

16.1. Έννοια και Μορφές Φορολογικής Εναρμόνισης 345

16.2. Η Ανάγκη για Φορολογική Εναρμόνιση σε μια Οικονομική Ένωση 346

16.2.1 Η ανάγκη για εναρμόνιση των γενικών φόρων δαπάνης 346

16.2.2. Η ανάγκη για εναρμόνιση των ειδικών φόρων δαπάνης 349

16.2.3 Η ανάγκη για εναρμόνιση των φόρων εισοδήματος 350

16.3. Οι Επιπτώσεις της Εναρμόνισης των Γενικών Φόρων Δαπάνης 352

16.3.1. Οι επιπτώσεις της εναρμόνισης της διάρθρωσης και των συντελεστών κάτω από την αρχή της χώρας προορισμού 353

16.3.2. Οι επιπτώσεις της αλλαγής της αρχής επιβολής των γενικών φόρων στο ενδοκοινοτικό εμπόριο 356

16.4. Οι Επιπτώσεις της Εναρμόνισης των Ειδικών Φόρων Δαπάνης 359

16.5. Η Φορολογική Εναρμόνιση στην Ευρωπαϊκή Ένωση 361

16.5.1. Η εναρμόνιση των γενικών φόρων δαπάνης 361

16.5.1.1. Σύντομο ιστορικό των εξελίξεων 361

16.5.1.2. Το οριστικό καθεστώς του ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση:

Προβλήματα και πρόσφατες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 363

16.5.2. Η εναρμόνιση των ειδικών φόρων δαπάνης 367

16.5.3. Η εναρμόνιση των φόρων εισοδήματος νομικών προσώπων 368

16.6. Η Φορολογική Εναρμόνιση στην Ελλάδα 369