Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις – Διεθνές Εμπόριο & Διεθνείς Νομισματικές Σχέσεις

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 7

1. Πρόλογος 19

2. Ιστορική εξέλιξη της οικονομικής σκέψης στη διαμόρφωση μοντέλων για την εξήγηση των εμπορευματικών ροών 23

2.1. Ιστορική Εξέλιξη Θεωριών 23

2.2. Διεθνής εξειδίκευση και κέρδη από το εμπόριο 30

2.2.1. Η Νεοκλασική θεωρία εμπορίου 30

2.2.2. Prebisch – Singer 33

2.2.3. Lewis (1954) 36

2.2.4. Αργύρης Εμμανουήλ 39

2.3. Εξαθλιωτική Ανάπτυξη και Θεωρία Εμπορίου 40

2.3.1. Bhagwati 40

2.3.2. Bacha (1978) 42

2.4. Εμπόριο Νότου – Νότου: Μια εναλλαγή στο Εμπόριο Βορρά – Νότου 47

2.4.1 Lewis (1980) 48

2.4.2 Taylor (1982) 50

2.5. Μοντέλα Βορρά – Νότου 52

2.5.1. Findlay (1980) 52

2.5.2. Chichilnisky (1981) 54

2.6. Συμπέρασμα 56

3. Οι Απόψεις των Κλασικών για το Διεθνές Εμπόριο 59

3.1. Η Αρχή του Απόλυτου Πλεονεκτήματος του Adam Smith 59

3.2. Η Αρχή του Συγκριτικού Πλεονεκτήματος του David Ricardo 63

3.2.1. Τα κέρδη από το Εμπόριο 66

3.2.2. Συγκριτικό Πλεονέκτημα Κόστους και Όροι Εμπορίου 71

3.3. Σχηματική Παρουσίαση της κλασικής θεωρίας του Συγκριτικού Πλεονεκτήματος 72

3.3.1. Η Καμπύλη Μετασχηματισμού ή Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων 72

3.3.2. Η ισορροπία πριν την έναρξη εμπορίου 74

3.3.3. Η ισορροπία μετά την έναρξη εμπορίου, τα κέρδη από το εμπόριο 75

3.3.4. Η επίδραση του μεγέθους της χώρας στους όρους εμπορίου 81

3.4. Η καμπύλη των παραγωγικών δυνατοτήτων του κόσμου 85

3.5. Περιορισμοί της Κλασικής Θεωρίας 88

3.6. Εμπειρικά Ευρήματα της Κλασικής Θεωρίας 88

4. Η Νεοκλασική Θεωρία Διεθνούς Εμπορίου 93

4.1. Υποθέσεις στις οποίες στηρίζεται η Νεοκλασική θεωρία 93

4.2. Η αρχή των αυξόντων εξόδων 95

4.3. Η μορφή εμπορίου μεταξύ δύο χωρών που παράγουν δύο αγαθά 97

4.4. Βασικές Παρατηρήσεις 101

4.5. Η καμπύλη μετασχηματισμού του κόσμου και ο προσδιορισμός της τιμής ισορροπίας με αύξοντα έξοδα 102

4.6. Η Καμπύλη Ανταλλαγής (Offer Curve) 105

4.7. Η Ελαστικότητα της Καμπύλης Ανταλλαγής 109

4.8. Είδη ισορροπίας στην Καμπύλη Ανταλλαγής 112

4.9. Μετατόπιση της Καμπύλης Ανταλλαγής 114

4.10. Καμπύλες Αδιαφορίας Εμπορίου 116

4.11. Γενική Ισορροπία Προσφοράς και Ζήτησης στο Διεθνές Εμπόριο 119

4.12. Τα Οφέλη από το Εμπόριο 122

4.13. Συναρτήσεις παραγωγής στο Διεθνές Εμπόριο 126

4.14. Το ‘Διάγραμμα Κουτί’ (‘Διάγραμμα του Edgeworth’) 129

4.14.1. Ίσες εντάσεις συντελεστών στην παραγωγή των δύο αγαθών 129

4.14.2. Διαφορετικές Εντάσεις των συντελεστών στην παραγωγή των δύο αγαθών 133

4.15. Το Θεώρημα Heckscher-Ohlin-Samuelson 136

4.16. Εμπειρική Επαλήθευση του Θεωρήματος Heckscher-Ohlin- Samuelson 141

5. Τα Μοντέλα Εμπορίου που στηρίζονται στην Άνιση Ανταλλαγή 143

5.1. Η Περίπτωση μιας Κλειστής Οικονομίας: Μισθοί, ρυθμοί κέρδους

και Σχετικές Τιμές 146

5.2. Περίπτωση μιας Ανοικτής Οικονομίας: Μισθοί, Ρυθμοί Κερδών

και Σχετικές Τιμές 149

5.3. Εμπόριο μεταξύ Χωρών οι οποίες έχουν τις Ίδιες Καμπύλες Παραγωγικών Δυνατοτήτων (Ενδεικτικές Τεχνολογίες) αλλά Διαφορετικούς Τύπους Κατανομή 153

5.4. Εμπόριο μεταξύ Χωρών οι οποίες έχουν Διαφορετικές Καμπύλες Παραγωγικών Δυνατοτήτων (Διαφορετικές Τεχνικές) και Διαφορετικούς Τύπους Κατανομής 155

5.5. Εμπόριο μεταξύ Οικονομιών που έχουν Διαφορετικούς Τύπους Κατανομής, Διαφορετικές Καμπύλες Δυνατοτήτων (Διαφορετικές Τεχνικές) και μια Κατάσταση Τέλειας Διεθνούς Κινητικότητας του Κεφαλαίου 156

5.6. H Ιδέα (concept) της Άνισης Ανταλλαγής 159

5.7. Η ερμηνεία του Oscar Braun και η Συμβολή του A.Delarue στην

Άνιση Ανταλλαγή 166

5.7.1. Η ερμηνεία της άνισης ανταλλαγής από τον Braun 166

5.7.1.1. Το μοντέλο του Sraffa σε μια κλειστή Οικονομία : 166

5.7.1.2. Το μοντέλο του Braun 171

5.7.1.3. Παράδειγμα: Η περίπτωση του πετρελαίου: 175

5.7.2. Η συμβολή του Antoine Delarue ή νεορικαρντιανή προσέγγιση του θέματος της άνισης ανταλλαγής 177

5.7.2.1. Μακροχρόνια περίοδος 179

5.7.2.2. Βραχυχρόνια Περίοδος 181

5.7.2.3. Σύνθεση της προσφοράς (της συμβολής) του Delarue 185

5.8. Η προσπάθεια ανανέωσης της θεωρίας του διεθνούς εμπορίου μεταξύ χωρών άνισα ανεπτυγμένων 186

5.8.1. Ιστορικό κείμενο των δύο θέσεων 187

5.8.2. Χαρακτηριστικά σημεία του κόσμου των ανταλλαγών που χρησιμεύουν σαν βάση στη συγκριτική μας μελέτη 188

5.8.3. Οι συμφωνίες μεταξύ των δύο θεωριών 190

5.8.3.1. Πρώτη ασυμφωνία: λειτουργίες των διεθνών ανταλλαγών μεταξύ χωρών άνισα ανεπτυγμένων 190

5.8.3.2. Δεύτερη ασυμφωνία: Κατανομή των πόρων και άνισες παραγωγικότητες 194

5.8.3.3. Τρίτη ασυμφωνία: Το ζήτημα της κατ’ αναλογίαν διανομής κερδών 200

5.8.3.4. Τέταρτη ασυμφωνία: Η έννοια του έθνους και η διεθνής τιμή 203

5.8.4. Μία αλλαγή παραδείγματος 205

5.8.5. Γενικό Συμπέρασμα Ενότητας 208

5.9. Εμπειρική επαλήθευση του μοντέλου εμπορίου της Άνισης Ανταλλαγής 213

5.9.1. Οι υποθέσεις της Άνισης Ανταλλαγής 213

5.9.2. Παγκόσμια Εξίσωση του Ρυθμού Κέρδους 217

5.9.3. Υποεκτίμηση του Εργατικού Δυναμικού και Μισθοί: Ανεξάρτητη Μεταβλητή 222

5.9.3.1 Προσδιορισμός των Μισθών στον Καπιταλιστικό τρόπο Παραγωγής 223

5.9.3.2. Προσδιορισμός των Μισθών σε Διεθνές Επίπεδο 227

6. Οι Θεωρίες που εξηγούν τις ροές εμπορίου με βάση την Τεχνολογία 237

6.1. Η Τεχνολογική Μεταβολή και το Διεθνές Εμπόριο 238

6.1.1. Η αντιγραφή της καινοτομίας στα πλαίσια του εγχώριου ανταγωνισμού 238

6.1.2. Η αντιγραφή της καινοτομίας στα πλαίσια της διεθνούς οικονομίας 240

6.2. Ο Κύκλος Προϊόντος και το Διεθνές Εμπόριο 242

6.2.1. Τα Νέα Προϊόντα 243

6.2.2. Τα Ώριμα Προϊόντα 245

6.2.3. Τα Τυποποιημένα Προϊόντα 247

6.3. Συμπεράσματα 252

7. Μακροοικονομικά Μοντέλα Εμπορίου Δύο Ελλειμμάτων 255

7.1. Υπόδειγμα δύο ελλειμμάτων (two-gap model) όταν εισάγονται οι πρώτες ύλες 264

7.2. Εμπειρικός Έλεγχος του Binding Constraint 266

7.3. Κριτική και επεκτάσεις του υποδείγματος 268

8. Οικονομική Μεγέθυνση και Διεθνές Εμπόριο 271

8.1. Επιδράσεις της Οικονομικής Μεγέθυνσης στην Ευημερία μιας Χώρας 275

8.2. Η επιζήμια οικονομική μεγέθυνση (Immiserising Growth) 276

8.3. Προσδιοριστικοί παράγοντες στην μεταβολή των όρων εμπορίου μετά την οικονομική μεγέθυνση 277

8.3.1. Οι Επιδράσεις της Οικονομικής Μεγέθυνσης στην Κατανάλωση 281

8.3.2. Οι Επιδράσεις της Οικονομικής Μεγέθυνσης στην Παραγωγή 283

8.3.3. Η Ολική Επίδραση της Οικονομικής Μεγέθυνσης 286

8.4. Η Επίδραση στους Όρους Εμπορίου 289

8.5. Η οικονομική μεγέθυνση ως προς το είδος που την προκαλεί 291

8.5.1. Μεταβολές της Ποσότητας των Παραγωγικών Συντελεστών – Το Θεώρημα Rybczynski 291

8.5.1.1. Μεταβολή στην ποσότητα του ενός παραγωγικού συντελεστή 291

8.5. Ι.2. Μεταβολή στις ποσότητες και των δύο παραγωγικών συντελεστών 295

8.5.2. Τεχνολογική Πρόοδος και Οικονομική Μεγέθυνση 300

8.6. Οι Επιδράσεις της Ουδέτερης Τεχνολογικής Προόδου 306

8.6.1. Οι τιμές των αγαθών παραμένων σταθερές 306

8.6.1.1. Ουδέτερη Τεχνολογική Πρόοδος στις παραγωγικές διαδικασίες

και των δύο αγαθών 306

8.6.1.2. Ουδέτερη Τεχνολογική Πρόοδος στην Παραγωγή του ενός Αγαθού 308

8.6.2. Οι Τιμές των Αγαθών είναι Μεταβλητές 311

8.7. Εκβιομηχάνιση και Ανάπτυξη 313

8.7.1. Πολιτική υποκατάστασης των εισαγωγών 313

8.7.2. Πολιτική προώθησης των εξαγωγών 315

8.7.3. Το επιχείρημα της Νηπιακής Βιομηχανίας (Infant-Industry Argument) 319

9. Η Θεωρία των Δασμών 323

9.1. Οι Επιδράσεις του Δασμού 324

9.2. Η Ελαστικότητα της Ζήτησης και η Επίδραση της επιβολής δασμού στους όρους εμπορίου 332

9.2.1. Η Καμπύλη Ανταλλαγής της χώρας Β είναι εντελώς Ελαστική 332

9.2.2. Η Καμπύλη Ανταλλαγής της χώρας Β είναι Ανελαστική 332

9.3. Ο Άριστος Δασμός 333

9.4. Δασμολογική προστασία και αναδιανομή του εισοδήματος – Το θεώρημα Stolper-Samuelson 336

9.5. Δασμοί, όροι εμπορίου και αναδιανομή εισοδήματος – Το παράδοξο του Metzler (Metzler’s Paradox) 340

9.6. Το παράδοξο του Metzler και το θεώρημα Stolper-Samuelson 342

9.7. Η Θεωρία Αποτελεσματικής Δασμολογικής Προστασίας. Η Εξέλιξη της Αποτελεσματικής Δασμολογικής Προστασίας στους κλάδους της Ελληνικής Οικονομίας 343

9.7.1. Τρόποι υπολογισμού της αποτελεσματικής δασμολογικής προστασίας 350

9.7.2. Η Εξέλιξη της αποτελεσματικής δασμολογικής προστασίας στην Ελλάδα 351

9.8. Επιχειρήματα Υπέρ της Δασμολογικής Προστασίας 353

9.8.1. Αύξηση των Δημοσίων Εσόδων 353

9.8.2. Βελτίωση του Ισοζυγίου Πληρωμών 354

9.8.3. Αναδιανομή του Εισοδήματος 355

9.8.4. Αύξηση των Ευκαιριών Απασχόλησης 355

9.8.5. Βελτίωση των προϋποθέσεων για οικονομική ανάπτυξη – Προστασία της Νηπιακής Βιομηχανίας (Infant Industry Argument) 355

9.8.6. Ο Άριστος Δασμός 357

10. Μη Δασμολογικά Μέτρα Προστασίας 365

10.1. Ποσοτικοί Περιορισμοί (Quotas) 365

10.2. Επιδοτήσεις Εξαγωγών 367

10.3. Φορολογία και Προστασία στο Διεθνές Εμπόριο 368

10.4. Διεθνείς Εμπορικές Συμφωνίες 369

10.5. Διεθνές Μονοπώλιο 371

10.6. Άλλες Μορφές Κρατικού Παρεμβατισμού – Ντάμπινγκ (Dumping) 372

11. Συμβάσεις Ρυθμίσεως του Διεθνούς Εμπορίου 375

11.1. Η Συμφωνία της G.A.T.T 375

11.2. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) 380

11.3. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και οι Αναπτυσσόμενες χώρες 386

11.3.1. Το γενικό καθεστώς 390

11.3.2. Ειδικό καθεστώς ενθάρρυνσης της προστασίας των δικαιωμάτων

των εργαζομένων 391

11.3.3. Ειδικό καθεστώς ενθάρρυνσης της προστασίας του περιβάλλοντος 393

11.3.4. Ειδικό καθεστώς υπέρ των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών 394

11.3.5. Ειδικό καθεστώς καταπολέμησης της παραγωγής και της διακίνησης

ναρκωτικών 394

12. Τελωνειακές Ενώσεις και Μορφές Οικονομικής Ολοκλήρωσης 397

12.1. Μορφές Οικονομικής Ολοκλήρωσης 397

12.2. Τα οφέλη από την οικονομική ολοκλήρωση 399

12.3. Αρχές Θεωρίας Τελωνειακών Ενώσεων 400

13. Νομισματική Οικονομική Θεωρία 405

13.1. Η Κλασική Θεωρία του Χρήματος 405

13.2. Ποσοτική Θεωρία του Χρήματος 406

13.3. Εξίσωση Συναλλαγών και Εξίσωση Cambridge 408

13.3.1. Εξίσωση των Συναλλαγών 408

13.3.2. Εξίσωση του Cambridge 409

13.4. Προσφορά και Ζήτηση Χρήματος 410

13.4.1 Προσφορά Χρήματος (Supply of Money) 411

13.4.2. Προσδιορισμός Προσφοράς Χρήματος 411

13.4.3. Οι Απόψεις του KEYNES για τη Ζήτηση Χρήματος (Demand for Money) 412

13.4.3.1. Άμεσος Μηχανισμός (HOME, CANTILLON) 413

13.4.3.2. Έμμεσος Μηχανισμός (THORNTON, RICARDO) 416

14. Νομισματική Ισορροπία 419

14.1. Εθνικά Νομίσματα και Συναλλαγματικές Ισοτιμίες 419

14.2. Απόψεις Για Το Ισοζύγιο Πληρωμών 421

14.2.1. Εξωτερική και Εσωτερική Ισορροπία 422

14.2.2. Οι τιμές και το Χρήμα σαν “Regulators” 424

14.3. Γενική Ισορροπία (General Equilibrium) 428

14.4. Γενική Ισορροπία σε μια Ανοικτή Οικονομία 431

15. Ισορροπία σε Ανοικτή Οικονομία 433

15.1. Μηχανισμός ταυτόχρονης Εισοδηματικής και Νομισματικής Ισορροπίας 433

15.1.1. Μαθηματική Διατύπωση Νομισματικής Ισορροπίας 433

15.1.2. Μαθηματική Διατύπωση Εισοδηματικής Ισορροπίας 434

15.1.3. Διαγραμματική Παρουσίαση Εισοδηματικής Ισορροπίας (Ανάλυση Τ. Ελευθερίου) 437

15.1.4. Διαγραμματική Παρουσίαση Νομισματικής Ισορροπίας (Τ. Ελευθερίου) 438

15.2. Νομισματική και Εισοδηματική Ισορροπία: Μετατοπίσεις καμπυλών IS και LM 441

15.2.1. Μετατοπίσεις της καμπύλης IS 442

15.2.2. Μετατοπίσεις της καμπύλης LM 443

15.3. Ταυτόχρονη Εισοδηματική και Νομισματική Ισορροπία 444

15.3.1. Αυτόνομες μεταβολές στη ζήτηση για επενδύσεις 444

15.3.2. Αυτόνομες Μεταβολές στις Δημόσιες Δαπάνες και στη Φορολογία 445

15.3.3. Μεταβολές στην Ποσότητα Χρήματος 446

16. Το Ισοζύγιο Διεθνών Πληρωμών (ΙΔΠ) 449

16.1. Το Ελληνικό Ισοζύγιο Διεθνών Συναλλαγών 450

16.2. Ισοζύγιο Τυχουσών Συναλλαγών 451

16.2.1. Εμπορικό Ισοζύγιο 451

16.2.2. Ισοζύγιο Υπηρεσιών 452

16.2.3. Ισοζύγιο Εισοδήματος 452

16.2.4. Ισοζύγιο Τρεχουσών Μεταβιβάσεων 453

16.3. Ισοζύγιο Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων 453

16.4. Ισοζύγιο Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών 454

16.5. Συναλλαγματικά Διαθέσιμα 455

16.6. Το θεώρημα της Εξίσωσης της Αγοραστικής Δύναμης (PPP theorem) 456

17. Συναλλαγματική Ισοτιμία και Αγορά Συναλλάγματος 457

17.1. Αγορά Συναλλάγματος – Ισορροπία (Foreign Exchange Market – Equilibrium) 458

17.2. Το Σύστημα των Ελεύθερα Κυμαινόμενων Ισοτιμιών (Flexible Exchange Rates) 461

17.3. Το Σύστημα των Ελεγχόμενων Ισοτιμιών (Managed Exchange Rate System) 462

17.4. Επιδράσεις στην τιμή του Συναλλάγματος 464

17.5. Άριστες Νομισματικές Περιοχές (ΑΝΠ) – Optimum Currency Areas (OCA) 466

17.6. Άριστες Νομισματικές Περιοχές (ΑΝΠ) – Προσδιορισμός 468

17.7. Η Άριστη Νομισματική Περιοχή και η Πολιτική της Σταθεροποίησης 469

18. Σχέσεις Διακύμανσης στη Συναλλαγματική Ισοτιμία και στους

Όρους Εμπορίου 473

18.1. Μαθηματική Παρουσίαση 473

18.2. Συνθήκες για Σταθερότητα στην ξένη αγορά συναλλάγματος 476

18.3. Το Πρόβλημα των εξωτερικών Μεταβιβαστικών Πληρωμών

(Ανάλυση του R.Dehem) 481

18.3.1. Οι απόψεις του John Maynard Keynes 481

18.3.2. Οι απόψεις του Bertil Ohlin 481

18.3.3. Η Ανάλυση του J.E. Meade 481

18.3.4. Οι απόψεις του John Stuart Mill 484

18.3.5. Η Ανάλυση του R.A. Mundell 485

19. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) 493

19.1. Ίδρυση του ΔΝΤ και βασικοί στόχοι του 493

19.2. Ta Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα – Special Drawing Rights) 495

19.2.1. Διαθέσιμα σε SDRs 496

19.2.2. Μερίδιο συμμετοχής της Ελλάδος στο Κεφάλαιο του ΔΝΤ σε SDR’s (Quota) 497

19.3. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Ρευστότητα των Χωρών 498

19.4. Τα συστήματα προσδιορισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών από την δημιουργία του ΔΝΤ και μετά 499

19.4.1. Η ανάλυση του συστήματος του Bretton-Woods 499

19.4.2. Μεταρρυθμίσεις στο Διεθνές Νομισματικό Σύστημα 503

19.4.2.1. Οι αλλαγές 503

19.4.2.2. Οι σταθερές ισοτιμίες 504

19.4.2.3. Το σύστημα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών 505

19.4.2.4. Ισοτιμία του νομίσματος που προκύπτει από μεγεθυμένες διακυμάνσεις 507

ΠΙΝΑΚΑΣ Α : Δείκτες μορφής εμπορίου χωρών 511

Α.1. Εμπορικό πλεόνασμα και έλλειμμα ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (GDP) 511

Α.2. Συμμετοχή εξαγωγών στο παγκόσμιο εμπόριο 514

Α.3. Συμμετοχή εξαγωγών βιομηχανικών προϊόντων στις συνολικές εξαγωγές

των χωρών 519

ΠΙΝΑΚΑΣ Β : Δείκτες ανταγωνιστικότητας εξαγωγών 523

Β.1. Μέση ετήσια αύξηση εξαγωγών και παράγοντες που την προκαλούν 523

Β.2. Συμμετοχή εξαγωγών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στις συνολικές βιομηχανικές εξαγωγές των χωρών 528

ΠΙΝΑΚΑΣ Γ : Οι χώρες-μέλη του ΠΟΕ (WTO) και η ημερομηνία εισόδου τους 531

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 537

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 537

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 538